Các cụ thường ví: "Đàn bà đẻ xong giống như con cua lột" - tức là cơ thể người mẹ lúc đó rất yếu ớt và dễ bị ảnh hưởng lâu dài bởi tác động bên ngoài. Vì vậy, chuyện kiêng cữ sau sinh là rất quan trọng.
Tuy nhiên, kiêng những gì và kiêng như thế nào thì không hẳn mẹ nào cũng rõ. Có người thì tặc lưỡi: "Kệ, chẳng kiêng gì hết", nhưng mẹ khác thì lại giữ gìn quá mức, quá khắt khe, đến mức chỉ ăn cơm với thịt nạc và... 3 tháng trời không bước ra khỏi phòng, tắm gội cũng "để dành" cả tháng. Cả hai cách đó đều không tốt chút nào, bởi lời khuyên dành cho bất cứ mẹ nào sinh xong là cần phải kiêng cữ một-cách-khoa-học mới đảm bảo sức khỏe cho mẹ và cho cả em bé được.
Và nếu là lần đầu tiên mẹ sinh con, vẫn còn nhiều bỡ ngỡ thì hãy tham khảo những điều dưới đây, để biết cách kiêng cữ sau sinh thế nào cho đúng và khoa học nhé!
1. Đừng căng thẳng
Không chỉ ảnh hưởng đến nguồn sữa mẹ, sự căng thẳng còn làm ảnh hưởng đến tâm trí và sức khỏe tinh thần của người mẹ mới sinh. Dĩ nhiên em bé cũng bị ảnh hưởng phần nào do bé có thể hấp thụ và cảm nhận trực tiếp từ mẹ: nếu mẹ vui thì con vui, mẹ trầm cảm buồn bã thì con quấy khóc và chậm lớn. Sinh nở được “mẹ tròn, con vuông” là một điều vô cùng hạnh phúc không chỉ với hai mẹ con mà còn với cả gia đình, vậy phải tận hưởng hạnh phúc này một cách thông minh nhất, chứ không nên để bản thân rơi vào tình trạng căng thẳng hay trầm cảm sau sinh rất tội nghiệp cho mẹ và bé.
Hướng dẫn mẹ: Mẹ mới sinh con nên tìm kiếm sự giúp đỡ để giảm tải trách nhiệm mà mẹ đang cáng đáng như chăm sóc nhà cửa, cơm nước, chăm con lớn… Sự phụ giúp của người thân hoặc biện pháp thuê người giúp việc có thể giúp mẹ có thời gian để thư giãn và nghỉ ngơi thư giãn.
2. Không ăn thức ăn cũ/ lạnh
Cơ thể người mẹ mới sinh còn yếu ớt nên cần tránh ăn các loại thực phẩm được lên men, đồ ăn để qua đêm… Mẹ cũng nên tránh những món ăn có tính hàn như cua, rau đay; không nên ăn quá sớm những thức ăn tanh như cá, ốc. Tránh những thức ăn gây dị ứng, không ăn đá lạnh. Những đồ ăn này có thể làm mẹ bị tiêu chảy hoặc đầy hơi. Mẹ nên ăn mướp, thịt đỏ các loại, cá nước ngọt, rau xanh, trái cây... Không cần kiêng cữ sau sinh quá vì nhiều người bị hậu sản hầu như là do việc ăn kiêng/ăn sai cách hay sinh hoạt kiêng khem quá đà không ra ngoài trời, dẫn đến thiếu vitamin và dễ nhiễm bệnh.
Hướng dẫn mẹ: Mẹ nên ăn đồ ăn mới và nóng, đủ dưỡng chất kèm theo uống nhiều nước để cơ thể sản xuất sữa chất lượng cho con bú.
3. Đừng tập thể dục nặng
Những ngày đầu mới sinh, mẹ sẽ mệt nhưng không mệt tới mức phải kiêng cữ sau sinh quá nhiều. Khi mẹ có thể hoạt động được thì nên trở dậy hoạt động ngay nhưng không được vội vã, “đốt cháy giai đoạn”. Nhiều mẹ vì sốt ruột trước cơ thể sồ sề sau sinh đã bắt đầu luyện tập từ rất sớm, đâu biết rằng tập thể dục khắc nghiệt, đặc biệt là vận động vùng xung quanh bụng, có thể ảnh hưởng đến tử cung, âm đạo và đáy xương chậu. Ngoài ra, tập thể dục nặng sau khi sinh khiến cơ thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, và điều này thường làm cho tử cung chậm hồi phục hơn.
Hướng dẫn mẹ: Việc tập thể dục nên được thực hiện dần dần và khởi động bằng những động tác nhẹ nhàng và phải để ý để không làm ảnh hưởng đến vết mổ ở bụng hoặc vết rạch tầng sinh môn. Các bà mẹ sinh tự nhiên có thể bắt đầu vận động từ ngày 2-3 sau khi sinh, nhưng mẹ sinh mổ thì sẽ phải chờ đợi cho đến một tháng sau khi mổ; hoặc vết thương lành lại mới có thể tập những bài tập phức tạp.
4. Đừng nhấc vật nặng
Khi nâng vật nặng, mẹ sẽ phải vận dụng cả cơ bụng, điều này có thể ảnh hưởng đến vết mổ lấy thai hoặc vết thương ở tử cung. Đặc biệt các mẹ sinh mổ phải rất thận trọng bởi vì dù bên ngoài vết thương có vẻ lành lặn nhưng bên trong thì tổn thương chưa lành. Nếu mẹ nâng nhấc vật nặng hay nhón người với đồ trên cao có thể gây tổn thương vết mổ tử cung.
Hướng dẫn mẹ: Thường là sau khi sinh mổ lấy thai, tháng đầu tiên là thời gian phục hồi của vết thương ở tử cung và vết khâu ở bụng. Vì vậy, nâng vật nặng hoặc với tay trên cao sẽ khiến vết thương tổn thương hoặc lâu lành. Mẹ đừng đụng tay vào những việc quá sức, việc của mẹ lúc này là nuôi con bằng sữa mẹ thật tốt.
5. Không quan hệ tình dục
Cơ thể cần khoảng thời gian 20 ngày đến 1 tháng để hoàn toàn gột sạch sản dịch sau khi sinh, cho nên “chuyện ấy” lúc này là không nên. Hơn nữa, sex sau khi sinh con không phải là điều sung sướng dễ chịu gì đối với người mẹ bởi vì mẹ vẫn còn đau và cơ thể chưa tiết đủ hormon để có thể khiến hoạt động tình dục được trơn tru. Chưa kể quan hệ tình dục sớm có thể bị rách vết thương, gây nhiễm trùng vùng kín.
Hướng dẫn mẹ: Bạn phải kiêng cữ sau sinh ít nhất sáu tuần sau khi sinh để cơ thể trở lại bình thường rồi hãy quan hệ tình dục. Mang thai, sinh con và chăm con khiến người mẹ mệt mỏi, căng thẳng, giảm ham muốn. Chưa kể mẹ còn khô hạn do cơ thể tạm ngưng rụng trứng, nên quan hệ lúc này sẽ rất đau rát. Mẹ có thể chờ đến 8 tuần sau sinh, hoặc khi nào mẹ sẵn sàng.
6. Không uống rượu
Mẹ mới sinh nở cần kiêng cữ sau sinh tránh uống các loại đồ uống có chứa cồn, bởi vì rượu có thể dẫn đến huyết áp cao; chưa kể khi mẹ đang cho con bú, rượu mà mẹ hấu thu vào cơ thể sẽ được pha trộn với sữa, ảnh hưởng đến con. Ngoài ra, rượu có thể làm giảm 23% lượng sữa mẹ và làm cho bé chậm lớn, còi cọc và yếu ớt.
Hướng dẫn mẹ: Mẹ nên uống các loại nước lành mạnh như nước lọc, sữa và nước trái cây để giúp cơ thể mẹ và con được khỏe mạnh.
7. Không sử dụng thuốc bừa bãi
Khi nuôi con bằng sữa mẹ, mẹ không nên dung nạp hay kiêng cữ sau sinh bất cứ loại thuốc kháng sinh, hay thuốc trị mụn có chứa steroid, chất kích thích hormone, các loại thuốc điều trị bệnh cũng như trong các loại dược phẩm khác như thuốc ngủ, thuốc giảm đau… Lý do thật dễ hiểu: con sẽ dung nạp bất cứ loại thuốc nào mẹ uống vào cơ thể mẹ thông qua dòng sữa; mà thuốc tây không dành cho trẻ sơ sinh.
Hướng dẫn mẹ: Nếu mẹ cần dùng thuốc, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhằm ngăn chặn những tác động mà thuốc có thể gây ra cho em bé.
Những điều mẹ bầu nên làm:
Chú ý về ăn uống:
1. Không nên ăn quá nhiều trong một bữa mà nên ăn thành nhiều bữa mỗi ngày.
2. Không ăn đồ ăn quá mặn hay đồ ăn sống hoặc có tính hàn.
3. Trong vòng nửa tháng sau sinh chỉ ăn các loại hoa quả ít nước.
4. Không ăn những đồ ăn có lượng đạm cao do cơ thể lúc đó vẫn chưa hoàn toàn hồi phục các chức năng tiêu hóa, bạn ăn nhiều nhưng lượng chất hấp thụ vào cơ thể không cao.
5. Có thể dùng gừng hoặc rượu gạo để xử lý thực phẩm trước khi nấu nướng.
Ở cữ như thế nào?
1. Chia làm ba giai đoạn: 1 - bài tiết, 2 - điều tiết, 3 - bồi bổ
Tùy theo nhu cầu mà mỗi tuần có thể ăn những loại thực phẩm không giống nhau:
Tuần đầu tiên, chủ yếu là cần loại bỏ nước và các độc tố trong cơ thể ra ngoài. Bạn có thể uống các loại canh tốt cho tiêu hóa và ăn gan lợn xào bằng dầu lạc (vừng). Chú ý, không nên uống nước liên tục, đặc biệt là các loại thức uống giải khát nếu không công cuộc bài tiết sẽ vô tác dụng. Các món rau cũng không nên cho dấm hay xì dầu.
Tuần thứ hai là thời gian luyện tập cho vùng bụng và tăng cường chức năng xương, phục hồi xương chậu.Không ăn súp Miso, dưa muối, kim chi…
Tuần thứ ba đến tuần thứ tư: thời gian này cơ thể đã được thanh lọc khá toàn diện, không còn lo lắng về vấn đề khó hấp thụ ở khoảng thời gian trước đó. Tuy nhiên, khi chế biến thực phẩm vẫn nên sử dụng thêm rượu gạo, gừng và đường đỏ.
2. Kiêng triệt để
Trong thời gian ở cữ, không được ra ngoài hóng gió, tránh nhiễm lạnh.
Bạn không nên đi dép lê mà nên đi tất, giầy. Khi rửa mặt phải dùng nước ấm, không mang vác vật nặng. Sau một tháng bạn có thể hoạt động như bình thường.
