Theo đề án đổi mới giáo dục của Bộ GD - ĐT đã được thông qua, việc thi, công nhận tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học, cao đẳng cần kết hợp kết quả đánh giá trong quá trình học tập (chủ yếu ở cấp THPT) và kết quả thi kiểm tra kết thúc (để tốt nghiệp), kết quả thi, kiểm tra đầu vào (để tuyển sinh).
Cụ thể, với bậc THPT, học xong môn nào sẽ đánh giá luôn kết quả đạt chuẩn đầu ra môn đó. Kỳ thi cuối cùng (thi tốt nghiệp) đề thi sẽ yêu cầu vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng của nhiều lĩnh vực, môn học để giải quyết một vấn đề chung theo hai lĩnh vực lớn là khoa học xã hội - nhân văn và khoa học tự nhiên hoặc cũng có thể chỉ thi hai môn Toán và Ngữ văn.
Đối với kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ, các trường tự tổ chức tuyển sinh theo hướng dựa vào kết quả công nhận tốt nghiệp THPT, có thể kiểm tra thêm một vài môn hoặc chuyên đề theo yêu cầu đào tạo của mỗi ngành, mỗi trường.
Cũng theo đề án này, đề thi không chỉ tập trung vào việc đánh giá học sinh biết cái gì mà quan trọng hơn là đánh giá các em làm được gì từ những điều đã biết, tức là tập trung đánh giá năng lực người học. Định hướng này buộc đề thi không thể chỉ kiểm tra trí nhớ mà phải yêu cầu vận dụng tổng hợp, thực hành, kiểm tra, năng lực sáng tạo… của học sinh.
Theo đánh giá của ban soạn thảo đề án, hướng đổi mới này sẽ khắc phục được cơ bản những hạn chế về kiểm tra, đánh giá và thi cử hiện hành. Kết quả kiểm tra, đánh giá thực chất hơn, công bằng, khách quan và trung thực hơn; giảm bớt sự cồng kềnh, tốn kém của một số kỳ thi, tác động tích cực trở lại việc dạy và học.
Tuy nhiên, ban soạn thảo cũng cho rằng trong giáo dục phổ thông ở nước khoa học đánh giá còn lạc hậu, trình độ tổ chức, năng lực đánh giá của cán bô, giáo viên còn thấp, đặc biệt còn trọng bằng cấp. Đây là những điểm yếu cần khắc phục để đổi mới có hiệu quả.
Giáo sư Văn Như Cương lên tiếng về đề án thi tốt nghiệp của Bộ GD-ĐT.
Đồng tình với định hướng này của Bộ GD - ĐT, PGS Văn Như Cương - Hiệu trưởng trường THPT dân lập Lương Thế Vinh cho biết: “Tôi rất đồng tình với đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh dựa trên quá trình 12 năm, thay vì chỉ thông qua một kỳ thi cuối cùng.
Việc đánh giá này nên theo tỷ lệ 50/50. Trong đó, 50% là kết quả học tập trong suốt quá trình, còn lại là dựa vào kỳ thi tốt nghiệp. Tuy nhiên, để kết quả này trung thực thì đòi hỏi toàn bộ quá trình giáo dục phải nghiêm túc và không còn hiện tượng xin - cho”.
Vị hiệu trưởng này cũng cho rằng đối với kỳ thi tốt nghiệp, Bộ GD - ĐT nên cho phép học sinh được quyền lựa chọn hai môn thi thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và khoa học xã hội.
Tuy nhiên, theo PGS Văn Như Cương, để đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá đòi hỏi ngành giáo dục phải cải cách đồng bộ từ chương trình, sách giáo khoa đến phương pháp dạy và học.
GS Nguyễn Minh Thuyết cũng nhận định hướng đánh giá học sinh với nhiều hình thức, xét cả quá trình học và thi cử như đề xuất trên là khá đúng đắn.
Ông cho rằng: “Dự kiến thi tốt nghiệp hai môn văn toán là hai môn công cụ tiêu biểu cho khối chuyên môn tự nhiên và xã hội đồng thời môn khác được kiểm tra trong suốt qua trình học sinh học, tôi thấy được. Tôi cho rằng với định hướng này băn khoăn của xã hội được giải toả, học trò học tốt hơn".
