1. Những thứ không cần thiết
Tác giả Lưu Vũ Tích từng viết: “Sơn bất tại cao, hữu tiên tắc danh. Thủy bất tại thâm, hữu long tắc linh” – núi không cần cao, có Tiên là nổi danh; sông không cần sâu, có Rồng thì sinh khí. Câu nói này cho thấy giá trị thật sự không nằm ở số lượng hay vật chất, mà ở tinh thần và bản chất bên trong.
Trong nhà, những đồ vật vô dụng không chỉ chiếm chỗ mà còn khiến không gian ngột ngạt, cản trở dòng năng lượng tích cực. Việc giữ lại những món đồ không cần thiết thường bắt nguồn từ tâm lý sợ hãi quá khứ hoặc lo lắng tương lai – vô hình trung, ta tự tạo một “nhà tù tâm trí” cho chính mình.
Từ Thoreau trong Walden, Đào Uyên Minh với “hái cúc dưới hàng rào”, đến lời dạy “Sở hữu ít hơn, sống nhiều hơn” của Chủ nghĩa tối giản – tất cả đều khuyến khích một lối sống tinh gọn, buông bỏ cái thừa để giữ lấy sự bình yên nội tâm.
Người xưa có câu: “Lưu thủy bất hủ, hộ xu bất lâu, động dã” – nghĩa là nước chảy không hôi, then cửa không mục, vì luôn chuyển động. Cũng như vậy, không ngừng loại bỏ những điều cũ kỹ chính là cách giúp cuộc sống luôn mới mẻ, hanh thông và tràn đầy sinh khí.
2. Thức ăn dư thừa
Trong Châu Tử Gia Huấn, có câu: “Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị” – một bát cháo hay hạt cơm đều là thành quả lao động vất vả, phải biết quý trọng. Sự lãng phí đồ ăn không chỉ là thiếu đạo đức mà còn phản ánh thói sống xa hoa dễ dẫn đến suy bại.
Người Ai Cập cổ đại tôn thờ thần Osiris – thần nông nghiệp, tổ chức lễ hội thu hoạch để tri ân mùa màng. Còn Socrates cảnh tỉnh: “Sự hài lòng là của cải thật, xa xỉ là nghèo đói giả tạo”. Trong thơ của Pablo Neruda hay các tác phẩm hiện đại như The Omnivore’s Dilemma của Michael Pollan, đều nhấn mạnh vẻ đẹp giản dị và sự tiết chế trong tiêu dùng.
Kinh Dịch dạy “ăn uống tiết kiệm để giữ gìn sức khỏe”, còn Seneca nói: “Không phải thức ăn bạn ăn mà là thứ bạn tiêu hóa mới khiến bạn mạnh khỏe.” Từ Đông sang Tây, cổ kim đều nhấn mạnh rằng ăn vừa đủ không chỉ tốt cho sức khỏe mà còn nuôi dưỡng nhân cách và giữ gìn phúc đức.
Ngày nay, thói quen tích trữ đồ ăn, sử dụng đồ dùng một lần và lãng phí thực phẩm đang tạo áp lực lớn lên môi trường. Điều này đi ngược lại triết lý cổ xưa về tiết kiệm và sống hài hòa với thiên nhiên.
3. Cảm xúc tiêu cực
Daniel Goleman – nhà tâm lý học nổi tiếng người Mỹ – trong cuốn Trí tuệ cảm xúc, từng khẳng định: "Chìa khóa của thành công và hạnh phúc không nằm ở IQ, mà là ở khả năng quản lý cảm xúc." Khi ta kiểm soát tốt cảm xúc, không chỉ đời sống cá nhân được cải thiện mà mối quan hệ với cộng đồng cũng trở nên hài hòa, vững chắc hơn.
Người xưa có câu: “Một nụ cười trẻ ra mười tuổi, một nỗi buồn bạc mái đầu” – cho thấy cảm xúc tích cực không chỉ giúp tinh thần phấn chấn mà còn có lợi cho sức khỏe. Ngược lại, những cảm xúc tiêu cực kéo dài có thể âm thầm bào mòn ý chí và nghị lực, khiến cuộc sống trở nên u ám.
Virginia Woolf, trong tác phẩm To the Lighthouse, từng viết: “Khi ta gột sạch nỗi buồn, ta sẽ nghe thấy tiếng thì thầm tinh tế của cuộc sống”. Đó là lời nhắn nhủ hãy học cách buông bỏ muộn phiền để sống sâu sắc hơn và cảm nhận hạnh phúc từ những điều giản dị.
Trong giáo lý Phật giáo, Đức Phật dạy rằng muốn hóa giải cảm xúc tiêu cực, ta cần thực hành chánh niệm và từ bi. Câu trong Kinh Pháp Cú rằng: “Nếu tâm an, mọi con đường đều mở ra” là lời khuyên nên nuôi dưỡng nội tâm vững vàng để bình an và trí tuệ sinh sôi.
Văn học cũng cảnh báo điều này. Trong Anna Karenina, Tolstoy đã khắc họa một cách sâu sắc sự hủy hoại của ghen tuông và bất mãn. Những cảm xúc ấy, nếu không được kiểm soát, sẽ giống như ngọn sóng ngầm âm ỉ, chờ ngày nhấn chìm cuộc đời ta trong bi kịch.
4. Nợ nần
“Đừng để ví tiền của bạn trở thành khu vườn mọc đầy hối tiếc” – câu nói hiện đại này giống như một phiên bản khác của lời Shakespeare: “Người đi vay trở thành nô lệ của chủ nợ.” Quả thật, nợ nần không chỉ là gánh nặng tài chính mà còn là xiềng xích vô hình trói buộc tự do và tâm trí.
Trong Gulliver’s Travels, nhà văn Jonathan Swift dùng hình ảnh người khổng lồ bị trói bởi những sợi dây nhỏ để ẩn dụ cho sự giam cầm của nợ nần – tưởng nhẹ nhưng lâu dài sẽ khiến con người mất dần quyền chủ động trong cuộc sống.
Tục ngữ phương Tây từng nói: “Không phải tiền bạc, mà chính lòng tham là cội nguồn của tội lỗi.” Vì thế, việc hiểu rõ đâu là nhu cầu thật sự và đâu là ham muốn phù phiếm sẽ giúp ta tránh xa cám dỗ chi tiêu không kiểm soát.
Truyện ngụ ngôn Aesop kể về chú chim bán đi bộ lông lộng lẫy để lấy tiền, rồi cuối cùng mất cả khả năng bay – là bài học rằng khi bị cuốn vào chủ nghĩa hưởng thụ, ta có thể đánh mất chính giá trị cốt lõi của bản thân.
Cổ nhân dạy: “Thủy tích thạch xuyên” – nước nhỏ lâu ngày cũng xuyên qua đá, thể hiện sức mạnh của sự kiên trì. Trong Eugénie Grandet của Balzac, hình ảnh người cha keo kiệt cũng phản ánh một sự thật: tích lũy có phương pháp là nền tảng cho một đời sống bền vững, dù cách làm của ông có phần cực đoan.
Khổng Tử từng nói trong Luận ngữ: “Quân tử yêu tiền, nhưng kiếm tiền phải chính đáng”. Kiếm tiền chân chính, tiêu dùng có trách nhiệm và đầu tư thông minh chính là cách để bảo vệ bản thân, gia đình và tương lai.
Bởi lẽ, một nền tài chính vững chắc không chỉ là thành công cá nhân mà còn là chiếc nền móng nuôi dưỡng một mái ấm an yên. Như Kinh Thánh đã viết: “Gia đình là bến đỗ của tâm hồn và là điểm bắt đầu của mọi giấc mơ.”
