Lịch sử dân tộc ta có chiều dày hơn bốn nghìn năm, xuyên suốt lịch sử nước ta có 54 vị vua, hoàng đế đã lên ngôi. Nhiều người vẫn nghĩ vị vua đầu tiên của Việt Nam là Vua Hùng, nhưng thật ra người đó phải là Lý Nam Đế. Ông là người đầu tiên xưng đế, thành lập một triều đình riêng, khẳng định chủ quyền độc lập cho dân tộc ta.
Tình hình của nước ta trước khi vị hoàng đế đầu tiên xuất hiện
Năm Ất Dậu 265, Việt Nam lúc này đang là quận Giao Châu và chịu ách cai trị của nhà Tấn. Tuy nhiên các thân vương nhà Tấn lại mải mê chém giết lẫn nhau xưng bá khiến nước Tấn rơi vào thế suy yếu. Đến năm 420, Lư Du lập ra nhà Tống ở phía Nam. Trung Quốc lúc bấy giờ được phân ra hai triều Nam và Bắc. Năm 479, nhà Tề chiếm ngôi nhà Tống và trị vì được 22 năm thì bị nhà Lương cướp ngôi. Suốt mấy trăm năm đó, nhân dân Giao Châu đã bị áp bức, bóc lột nặng nề. Đời sống của nhân dân ta lầm than, đói khổ đến cùng cực. Trước tình cảnh đó, khởi nghĩa đấu tranh chống lại ách đô hộ của phong kiến đã nổ ra dưới sự chỉ huy của vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Việt Nam.
Vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Việt Nam
Lý Nam Đế - Vị vua đầu tiên xưng đế của nước ta
Lý Nam Đế có tên húy là Lý Bí, Lý Bôn (SN 503 – 548), quê gốc xã Tiên Phong (Thái Nguyên). Trong cuốn “54 vị hoàng đế Việt Nam” có viết: “Lý Nam Đế là hoàng đế đầu tiên của nước ta, bởi ông lập một triều đình riêng là sự khẳng định chủ quyền độc lập, bền vững muôn đời của dân tộc ta. Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử dân tộc, người Việt tự xây dựng cho mình một cơ cấu nhà nước mới theo chế độ tập quyền trung ương”.
Năm 544, Lý Nam Đế đánh đuổi được quân Lương ra khỏi bờ cõi nước ta. Ông lên ngôi vua, lập ra nhà nước Vạn Xuân, tự xưng là Nam Việt Đế, đóng đô tại Long Biên, dựng điện Vạn Thọ. Lúc bấy giờ, diện tích nước ta gồm Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ ngày nay và một phần đất Quảng Đông, Quảng Tây của Trung Quốc.
Quốc hiệu Vạn Xuân của Việt Nam khi đó thể hiện sự trường tồn, bất diệt cùng thời gian. Lý Nam Đế hi vọng sẽ xây dựng được một đất nước hùng mạnh, thanh bình, độc lập, thịnh vượng đến muôn đời sau. Nhà nước Vạn Xuân tồn tại trong 58 năm (544 – 602) với 3 đời vua.
Đáng tiếc, Lý Nam Đế - vị vua đầu tiên xưng đế của nước ta chỉ trị vì được 4 năm thì qua đời vì bệnh nặng. Năm 548, Lý Nam Đế qua đời, thay vì truyền ngôi cho con cháu, ông quyết định ủy thác cho đại tướng Triệu Quang Phục giữ yên bờ cõi.
Triệu Quang Phục lên ngôi nhưng chỉ xưng vương, không xưng đế, lấy hiệu là Triệu Việt Vương. Trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư có chép lại như sau: “Vua họ Triệu, tên húy là Quang Phục, là con Triệu Túc, người huyện Chu Diên, uy tráng, dũng liệt, theo Nam Đế đi đánh dẹp có công, được trao chức Tả tướng quân. Nam Đế mất, bèn xưng vương, đóng đô ở Long Biên, sau dời sang Vũ Ninh”.
Các nhà nghiên cứu sử học khẳng định cuộc khởi nghĩa Lý Bí nói riêng; và Vương triều Tiền Lý nói chung giữ một vị trí rất quan trọng trong quá trình chống lại ách đô hộ phương bắc. Cuộc khởi nghĩa Lý Bí đã thu được thắng lợi vang dội và giành được quyền độc lập tự chủ cho dân tộc. Lý Nam Đế cũng là vị hoàng đế đầu tiên của nước ta dám khẳng định vị thế của mình với triều đình phương bắc. Đất nước Vạn Xuân do ông lập nên cũng có sự phát triển nhất định về kinh tế, chính trị và xã hội.
