Cho nên, tục ngữ có câu: “Người sợ nổi danh, heo sợ béo” là vậy, cổ nhân dạy rằng: Làm người cần phải khiêm tốn, thận trọng, đừng vì tự kiêu, ngạo mạn, ham nổi danh mà gặp phải tai họa.
Vì sao lại nói: "Heo sợ béo, người sợ nổi danh?"
Heo khi béo thường bị đi làm thịt. Người nổi danh sẽ hóa kiêu ngạo, nghĩ rằng mình tài giỏi, hơn hẳn mọi người. Tuy vậy, càng giỏi giang, giàu có thì một người càng phải khiêm tốn. Nếu quá kiêu ngạo, người đó dễ phải gánh chịu thất bại không ai ngời được.
Trong “Đường thư” có viết: Sau khi Lưu Diên Hựu thi đỗ tiến sĩ được bổ nhiệm làm quan úy ở huyện Vị Nam. Ông rất có tài về xử lý công việc, nên trở thành nhân vật nổi danh ở trong huyện. Vậy nhưng danh tướng Lý Tích từng khuyên ông: “Ngài tuổi chưa cao lại có danh tiếng, hẳn là nên chú ý khiêm tốn, nên kiềm chế bản thân mình một chút, đừng quá khoa trương bản thân”.
Trong “Kim sử” lại ghi rằng: Nguyên Hảo Vấn, tự là Dụ Chi, 14 tuổi bắt đầu theo học thầy giỏi ở Lăng Châu. Dù có học vấn uyên bác nhưng ông không để tâm vào việc thi cử để ra làm quan.
Sau 6 năm học tập, ông được coi là hoàn thành nghiệp học. Ông bắt đầu đi ngao du Thái Hành, vượt sông Hoàng Hà, sáng tác bài “Ki sơn cầm thai”. Lễ Bộ Triệu Bỉnh Văn từng nhận xét về Nguyên Hảo Vấn: “Văn nhân cận đại, không ai có thể sánh bằng ông”.
Từ đó về sau, thanh danh của Nguyên Hảo Vấn nổi danh, chấn động kinh thành, trở thành tác gia và sử gia lớn. Đây được coi là thành quả của việc ông vùi đầu khổ học suốt sáu năm, kiên nhẫn và khiêm tốn mà có được.
Có tài cũng cần khiêm tốn
Trong tác phẩm “Thế Thuyết” có ghi: Thời trẻ, Hứa Tuân – nhà văn thời Đông Tấn thường được mọi người so sánh có tài ngang với Vương Tu – một tác giả, nhà thư pháp cùng thời.
Nhưng Vương Tu là người kiêu ngạo, tự mãn. Ông nghe thấy người khác so sánh mình với Hứa Tuân thì rất không bằng lòng, cho rằng Hứa Tuân không thể được so sánh ngang với mình.
Một lần, các danh sĩ trong triều đình đều tụ tập ở Tây Tự đàm Đạo. Vương Tu cũng có mặt ở đó. Hứa Tuân cho rằng đây là cơ hội tốt để được đàm đạo cùng Vương Tu nên lập tức cũng đến Tây Tự tham dự hội.
Trong lần ấy, Vương Tu nhiều lần bị Hứa Tuân “làm khó”. Bởi vậy, từ đó trở đi Vương Tu thực sự khâm phục Hứa Tuân và cũng thường chào hỏi ông khi hai người gặp mặt.
Nước càng sâu thì càng tĩnh, người càng hiểu biết thì càng khiêm nhường
Trong văn hoá truyền thống, khiêm nhường là việc đặt trung tâm điểm của đời sống chúng ta nơi Thượng đế, chứ không phải nơi chính bản thân chúng ta. Điều đó nghĩa là chấp nhận rằng, mình không phải là cái rốn, là trung tâm của cả cái vũ trụ này.
Khiêm nhường được các bậc thầy tâm linh hiểu là: Một sự tự ý thức có tính quả cảm, giúp chúng ta trở nên trưởng thành hơn, ý thức rõ hơn về sự mỏng giòn và các giới hạn của bản thân, chứ không phải là cố ra vẻ trong một điệu bộ không phải là con người thật của chúng ta.
Trong lịch sử xa xưa, các bậc Thánh hiền rất coi trọng lòng bao dung. Lão Tử đã nói rằng nguyên do sông và biển mênh mông sâu thẳm là bởi nước biết hạ mình chỗ thấp, tiếp nhận lấy nước từ từng nhánh sông khe suối nhỏ bé. Vì ở chỗ thấp nên làm vua trăm họ. Nước luôn luôn vị tha, bao dung bất luận ân oán đúng sai.
Một người luôn cho mình là quan trọng, ôm giữ quan điểm của mình tới cùng mà không buông thì tâm hồn không thể rộng mở, đời sống vì thế sẽ nghèo nàn vô vị.
Khiêm tốn không có nghĩa là không biết giá trị của mình, mà ngược lại là hiểu rõ bản thân mình, không ngừng tiếp thu, không ngừng bồi dưỡng. Sách cổ có viết rằng “Biết dung nạp sẽ thành vĩ đại”, tâm càng rộng lớn thì càng dung nạp được nhiều.
Người khiêm nhường đích thực và sống thật sẽ luôn mang bên mình nguồn năng lượng tích cực giúp cho người khác cũng cảm thấy vui, cảm thấy thoải mái. Người ta thấy mình chẳng phải sống thủ thế, phòng vệ vì người khiêm nhường chẳng bao giờ sống theo kiểu xù lông nhím thủ thế, hay áp đặt ý kiến của mình lên người khác.
Khi mắc lỗi, người khiêm nhường biết cách nhìn ra ngay, họ xin được tha thứ, được giúp đỡ, và công khai nhìn nhận những thiếu sót của mình. Họ dễ gần vì họ không có ý định áp đặt ý kiến của mình, hay có nhu cầu phải là người lúc nào cũng đúng.
Nước càng sâu thì càng tĩnh, người càng hiểu biết thì càng khiêm nhường. Nếu có thể bình tâm tĩnh khí, từ bi và bao dung với người khác, ta sẽ học được cách lắng nghe họ mà lại không cường điệu, khoa trương chính mình. Khiêm tốn là một mặt của bao dung và lòng bao dung là một phương diện của cái thiện, mang người ta lại gần nhau hơn, sống an hòa bên nhau.
