Tết Đoan Ngọ, còn gọi là Tết giết sâu bọ, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm. Một điểm đặc biệt trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ là sự hiện diện của các món ăn chua, chát như rượu nếp, mận, vải, xoài xanh, cóc, sấu… Vậy tại sao người Việt lại chọn cúng toàn thực phẩm có vị chua chát vào ngày này?
Tết Đoan Ngọ – Tết “giết sâu bọ”
Người xưa tin rằng vào thời điểm đầu tháng 5 âm lịch, thời tiết chuyển mùa rõ rệt, nắng nóng gay gắt là điều kiện thuận lợi để sâu bọ, vi khuẩn sinh sôi phát triển trong cơ thể người và vật nuôi.
Chữ “Đoan” nghĩa là mở đầu, “Ngọ” là giờ Ngọ (từ 11h đến 13h trưa), còn “giết sâu bọ” nghĩa là diệt trừ những thứ gây hại trong người. Vì vậy, từ bao đời nay, dân gian đã hình thành tục cúng Tết Đoan Ngọ để thanh lọc cơ thể, xua đuổi tà khí, bảo vệ sức khỏe cả gia đình.
Vì sao lại chọn thực phẩm chua, chát để cúng?
1. Từ quan điểm y học dân gian: Thức ăn chua chát giúp “giết sâu bọ” trong bụng
Theo Đông y, thực phẩm có vị chua, chát và cay nhẹ giúp kích thích hệ tiêu hóa, tiêu trừ khí ẩm, đẩy lùi độc tố và ký sinh trùng. Đặc biệt thời xưa trong điều kiện vệ sinh và y tế chưa phát triển, người dân tin rằng vào thời điểm chuyển mùa, trong bụng mỗi người sẽ có “sâu bọ” – tượng trưng cho vi khuẩn, giun sán hoặc các yếu tố gây bệnh khác.
Việc ăn cơm rượu nếp, trái cây có vị chua như mận, vải, sấu, cóc… sẽ giúp tiêu hóa tốt hơn, tạo cảm giác sảng khoái, bài trừ độc tố. Ngoài ra, rượu nếp cái – món ăn truyền thống đặc trưng trong ngày Đoan Ngọ – có khả năng lên men nhẹ, chứa men vi sinh tự nhiên giúp cân bằng đường ruột.
2. Từ góc nhìn phong thủy và tâm linh: Cân bằng âm dương trong ngày hè rực lửa
Mùng 5 tháng 5 âm lịch là thời điểm mùa Hè bước vào giai đoạn nắng nóng đỉnh điểm, dương khí cực thịnh, dễ gây mất cân bằng âm dương trong cơ thể. Thực phẩm chua chát mang tính mát, có thể giúp điều hòa cơ thể, trung hòa bớt tính nóng và hấp nhiệt của mùa hè.
Cúng và ăn bằng các món ăn có vị chua, chát – mang năng lượng âm – được xem là một cách làm dịu đi khí dương quá mạnh, giúp giữ thế cân bằng trong trời đất, từ đó phòng tránh được bệnh tật, tai họa do khí trời gây ra.
3. Gắn liền với truyền thống nông nghiệp và vòng đời sinh trưởng của cây trái
Tháng 5 âm lịch cũng là mùa của rất nhiều loại quả chua như mận, vải, đào, măng cụt, sấu, cóc… Người xưa tin rằng đây là thời điểm cây trái đạt đỉnh dinh dưỡng, dồi dào vitamin tự nhiên – nhất là vitamin C – giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể.
Việc dâng cúng những loại trái cây theo mùa này không chỉ mang ý nghĩa kính dâng trời đất, tổ tiên mà còn thể hiện lòng biết ơn với thiên nhiên đã cho mùa màng tươi tốt. Đây cũng là dịp người Việt hướng về lối sống thuận tự nhiên, ăn uống theo mùa và bảo vệ sức khỏe bằng nguyên liệu sẵn có.
Tết Đoan Ngọ năm 2025 diễn ra vào ngày nào?
Năm 2025, Tết Đoan Ngọ diễn ra vào Thứ Bảy ngày 31/5 dương lịch. Trùng vào dịp cuối tuần nên Tết Đoan Ngọ năm nay thuận tiện cho các gia đình cúng lễ và sum họp.
Đây cũng là dịp nhiều địa phương có truyền thống sum họp gia đình, cùng nhau ăn uống.
Bài văn khấn Tết Đoan Ngọ 2025
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Con kính lạy ngài Thổ Địa, ngài Thần Tài.
Con kính lạy chư vị tổ tiên nội ngoại họ…
Hôm nay là ngày mùng 5 tháng 5 năm… (âm lịch), nhằm tiết Đoan Ngọ. Chúng con là… (họ và tên), ngụ tại… (địa chỉ).
Nhân tiết Đoan Ngọ, chúng con thành tâm sắm sửa hương hoa lễ vật, cơm canh lễ bạc dâng lên trước án, kính dâng lên tổ tiên cùng chư vị thần linh. Cúi mong các bậc tổ tiên chứng giám lòng thành, phù hộ độ trì cho toàn thể gia quyến chúng con luôn mạnh khỏe, bình an, gia đạo hưng thịnh, vạn sự hanh thông.
Chúng con kính cẩn cúi xin!
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
*Thông tin tham khảo chiêm nghiệm
