Tết Đoan ngọ (mùng 5/5 Âm lịch) là gì?
Tết Đoan ngọ vào 5/5 Âm lịch hay còn gọi là Tết Đoan Dương. Đoan ngọ (Đoan là mở đầu, Ngọ là giữa trưa) là bắt đầu giữa trưa; Dương là mặt trời, là khí dương. Đoan Dương có nghĩa là bắt đầu lúc khí dương đang thịnh.
Tại Việt Nam, Tết Đoan ngọ còn được gọi với cái tên dân dã là ngày “giết sâu bọ”.
Vì sao dùng mận để giết sâu bọ?
Tết Đoan ngọ là lúc mận vào mùa chín rộ, được bán rất nhiều tại các chợ, cửa hàng hoa quả và siêu thị. Với hình dáng tròn trịa, căng mọng và màu đỏ rực, quả mận không chỉ thu hút ánh nhìn mà còn mang theo ý nghĩa cầu vận rủi qua đi, mong phước lành đến.
Mận được coi là biểu tượng của sự may mắn và sức khỏe. Việc dùng quả mận để dâng cúng tổ tiên và thần linh trong dịp Tết Đoan ngọ là một truyền thống phổ biến, đặc biệt ở các tỉnh miền Bắc.
Vào ngày này, sáng sớm các gia đình sẽ đi mua mận về để thắp hương và thụ lễ rất sớm. Khi cả nhà tỉnh dậy, việc đầu tiên là mỗi người ăn một vài quả mận để “giết sâu bọ”.
TS Nguyễn Ngọc Thơ (Phó Trưởng khoa Văn hóa học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM) chia sẻ, ý nghĩa lớn nhất và sâu sắc nhất của phong tục Tết Đoan ngọ chính là việc giết sâu bọ.
Người xưa quan niệm, trong hệ tiêu hóa chúng ta thường có sâu bọ, nếu không diệt đi thì chúng sẽ sinh sản ngày một nhiều và làm hại tới cơ thê. Thời gian tiêu diệt chúng thích hợp nhất chỉ có ngày mùng 5 tháng 5 Âm Lịch hàng năm. Thời gian này chúng mới ngoi lên, là cơ hội để trừ khử tận gốc.
Mận trở thành thứ lễ số 1 và quan trọng nhất trong mâm cỗ ngày Tết Đoan ngọ.
Cũng vì lý do này, đa số tại các tỉnh Bắc bộ, người dân thường dùng mận. Loại quả có vị chua chát chính vụ để diệt sâu bọ.
Những loại quả khác được đặt lên bàn thờ Tết Đoan ngọ
Đào
Quả đào không chỉ nổi tiếng với hương thơm đặc trưng mà còn được coi là biểu tượng của sự trường thọ và may mắn trong văn hóa Việt Nam. Loại quả này thường được sử dụng để dâng cúng trong các dịp lễ, Tết, đặc biệt là trong ngày Tết Đoan ngọ.
Gia chủ thường chọn những quả đào chín tới, có hình dáng đẹp và màu sắc bắt mắt để làm vật phẩm dâng trong lễ cúng. Việc lựa chọn quả đào không chỉ mang ý nghĩa tinh thần mà còn thể hiện sự tôn trọng đối với truyền thống lễ cúng. Quả đào cũng được xem là biểu tượng của sự phồn vinh và thịnh vượng. Việc dùng quả đào trong lễ cúng Tết Đoan ngọ là cách thể hiện lòng biết ơn thần linh, tổ tiên, hy vọng một mùa bội thu.
Vải
Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày 5/5 Âm lịch, trùng với mùa vải chín rộ, quả ngon và giá cả phải chăng. Người Việt thường mua những chùm vải chín đều và đẹp để dâng lên mâm cúng, không chỉ để tạo sự bắt mắt mà còn cầu sự thuận lợi, thịnh vượng cho gia đình. Những quả vải chín đẹp mắt trên mâm cúng không chỉ tạo nên bức tranh trang trọng mà còn mang theo ý nghĩa mong cầu danh lợi đều đạt.
Dưa hấu
Trong các loại trái cây thường được dùng để cúng vào các dịp lễ, Tết của người Việt, dưa hấu dễ được lựa chọn nhờ vẻ ngoài bắt mắt và ý nghĩa tốt đẹp. Đặc biệt trong Tết Đoan Ngọ, quả dưa hấu đỏ mọng, ruột mọng nước được xem là thực phẩm lý tưởng để dâng lên bàn thờ tổ tiên và các vị thần linh.
Đón Tết Đoan ngọ với dưa hấu đỏ thắm trên bàn thờ không chỉ mang ý nghĩa cầu may trong nông vụ mà còn là lời cầu mong cuộc sống luôn đầy đủ, an yên.
Chôm chôm
Tháng 5 Âm lịch hàng năm cũng là thời điểm chôm chôm chín rộ, có màu sắc đỏ tươi đẹp mắt. Loại quả này được bán rất nhiều ở khắp nơi, tại các chợ, cửa hàng bán trái cây, siêu thị, nhất là ở miền Nam và miền Tây. Chôm chôm là một trong những loại quả được đặt trên mâm cúng Tết Đoan ngọ. Những chùm chôm chôm tươi ngon, chín mọng được đặt lên bàn thờ với hy vọng mang lại sự bình an, may mắn cho gia đình.
Loại quả này không chỉ có hình thức đẹp mà còn mang nhiều giá trị dinh dưỡng. Chôm chôm giàu vitamin C, chất xơ và các khoáng chất như kali, magiê, đồng... rất tốt cho sức khỏe.
