Triều Trần có nhiều điểm chung với các triều đại khác của Việt Nam như Lý, Lê, Nguyễn,… nhưng Trần Cảnh không được gọi là Trần Thái Tổ. Dưới thời nhà Lý, nhà Trần, Phật giáo được coi trọng và các vua thường truyền ngôi cho con cái sau một thời gian cai trị để xuất gia tu hành, đảm nhiệm vai trò Thái Thượng hoàng và "tu nhân tích đức" cho các thế hệ sau. Năm 1224, do sự thúc ép của Trần Thủ Độ, Lý Huệ Tông đã trao ngôi cho con gái mình, Lý Chiêu Hoàng, khi mới 6 tuổi và sau đó ông vào chùa Châu Giáo tu hành.
Khi trở thành vua, Lý Chiêu Hoàng luôn ốm đau, suy nhược trong hơn sáu tháng. Nhiều thầy thuốc giỏi đã được mời đến để chữa trị nhưng không thành công. Trong thời gian đó, Trần Cảnh, con trai của quan Nội thị Phán thủ Trần Thừa và cùng lứa tuổi với vua, đã được đưa vào cung làm Chính thủ phục vụ nữ hoàng. Sự có mặt của Trần Cảnh làm giảm bệnh tật của Lý Chiêu Hoàng. Một hôm, Chiêu Hoàng ném cho Trần Cảnh một chiếc khăn trầu, một hành động có ý nghĩa trong văn hóa Việt Nam, và Trần Cảnh đã báo lại với Trần Thủ Độ. Trần Thủ Độ đã tận dụng cơ hội này để củng cố quyền lực của họ Trần trong cung và tuyên bố rằng vua đã có chồng.
Dưới sự chỉ đạo của Trần Thủ Độ, quá trình chuyển giao quyền lực từ họ Lý sang họ Trần đã hoàn thành vào ngày 11 tháng Chạp năm 1225. Lý Chiêu Hoàng đã chính thức nhường ngôi cho chồng mình là Trần Cảnh, mở ra triều Trần.
Lý do Trần Cảnh không được gọi là Thái Tổ mà là Thái Tông vì ngôi vị của ông được sắp đặt thông qua sự nắm quyền của ba người quyền lực trong họ Trần: Trần Thừa, Trần Thủ Độ và Trần Thị Dung. Trần Thừa, cha của Trần Cảnh, đã được tôn làm Thượng hoàng mặc dù chưa từng lên làm vua. Trần Thừa đã có những đóng góp quan trọng trong việc củng cố vương triều Trần và tái thiết đất nước trong suốt thời gian ông giữ vai trò Thượng hoàng. Ông qua đời vào năm 1234 và được truy tôn là Thái Tổ nhà Trần sau 12 năm từ khi ông qua đời.
