Khi chiếc điện thoại trở thành “bảo mẫu bất đắc dĩ”
Tôi từng chứng kiến một bé trai tầm 5 tuổi ngồi im re trong quán cà phê, mắt dán vào màn hình điện thoại suốt gần một tiếng đồng hồ. Bên cạnh, mẹ bé tranh thủ trò chuyện cùng bạn bè mà chẳng mảy may để ý. Một khung cảnh quen thuộc đến mức đáng sợ.
Không ít bậc cha mẹ ngày nay, vì bận rộn hoặc thiếu phương pháp dạy con phù hợp, đã vô tình trao cho con chiếc điện thoại như một "liều thuốc an thần" tạm thời. Trẻ càng nhỏ, nguy cơ càng lớn. Bởi lẽ, đó là giai đoạn não bộ cần nhiều tương tác thực tế nhất để phát triển.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thúy, giảng viên Khoa Tâm lý Giáo dục – Đại học Sư phạm Hà Nội: “Việc trẻ tiếp xúc sớm với màn hình, đặc biệt là điện thoại thông minh, có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng chú ý, ngôn ngữ, kỹ năng xã hội và thậm chí là khả năng kiểm soát cảm xúc của trẻ.”
Sự đánh đổi âm thầm nhưng sâu sắc
Dễ thấy, khi trẻ “quá thân” với điện thoại, các hoạt động cần thiết như chạy nhảy, giao tiếp, khám phá môi trường xung quanh… dần bị lãng quên. Những kỹ năng sống nền tảng – từ sự đồng cảm đến khả năng tự lập – vì thế cũng không có cơ hội hình thành đúng cách.
Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Nhi khoa Việt Nam năm 2023 chỉ ra: trẻ em sử dụng thiết bị điện tử hơn 2 tiếng/ngày có nguy cơ cao gặp các vấn đề về giấc ngủ, giảm khả năng tập trung và có biểu hiện rối loạn hành vi.
Không chỉ vậy, theo GS.TS Nguyễn Đức Minh, cố vấn cao cấp Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam: “Nếu cha mẹ chỉ cần con ngoan trong khoảnh khắc, thì điện thoại là giải pháp nhanh. Nhưng nếu muốn con thành công và hạnh phúc trong dài hạn, thì hãy chọn phương pháp dạy con có chủ đích – trong đó kiểm soát việc dùng công nghệ là điều tối quan trọng.”
Cần làm gì để con không phụ thuộc vào điện thoại?
Tôi hiểu cảm giác của một người mẹ từng phải nhờ điện thoại để “dỗ” con ăn mỗi bữa. Nhưng tôi cũng hiểu rõ cái giá phải trả khi con ngày càng cáu gắt, kém tập trung và lệ thuộc hoàn toàn vào thiết bị số. Thay vì trách móc bản thân, tôi bắt đầu từng bước thay đổi – bằng cách:
- Tạo thói quen giao tiếp hằng ngày: Dành ít nhất 30 phút để trò chuyện cùng con mà không có điện thoại xen ngang. Có thể là qua bữa cơm, khi cùng đọc truyện, hay chỉ đơn giản là kể về ngày hôm nay.
- Đưa con ra ngoài thường xuyên: Công viên, lớp học năng khiếu hay đơn giản là dạo chơi quanh khu nhà – đều là những cách giúp trẻ khám phá và học hỏi qua trải nghiệm thật.
- Làm gương: Trẻ con luôn bắt chước. Nếu bố mẹ “nghiện” điện thoại, rất khó để con không bị ảnh hưởng. Hãy bắt đầu từ việc đặt điện thoại xuống mỗi tối, và cùng con xây dựng “giờ không công nghệ”.
Chờ đến khi nào thì mới cho con dùng điện thoại?
Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ dưới 5 tuổi không nên tiếp xúc với màn hình quá 1 giờ/ngày, tốt nhất là càng ít càng tốt. Trẻ dưới 2 tuổi tuyệt đối không nên tiếp xúc với màn hình điện tử.
Còn theo một khảo sát năm 2023 của Bộ Giáo dục & Đào tạo, 71% phụ huynh tại Việt Nam cho con dùng điện thoại trước 7 tuổi, trong đó phần lớn là để “giữ con ngồi yên”.
Điều này cho thấy một nghịch lý đáng buồn: trong khi các chuyên gia liên tục cảnh báo, thì thực tế vẫn diễn ra hoàn toàn trái ngược.
Kết luận: Thành công đến từ những điều đơn giản
Cho con một tuổi thơ bình thường – với đất, với nắng, với những buổi chiều chạy nhảy, vấp ngã và học cách đứng dậy – đôi khi là hành trang quý giá nhất cha mẹ có thể trao tặng. Thành công không đến từ chiếc điện thoại “xịn” con cầm sớm, mà đến từ việc con biết cách lắng nghe, kết nối, yêu thương và tự tin vào chính mình.
Và hạnh phúc?
Hạnh phúc có lẽ bắt đầu từ khoảnh khắc con cười rạng rỡ khi cùng mẹ chơi trò chơi “hồi xưa mẹ hay chơi” – không có màn hình, chỉ có trái tim.
