Nếu không đến tận nơi, nghe tận tai, nhìn tận mắt thì không ai nghĩ rằng ở đây từng ngày người dân đang sống chung với hổ, bước chân vào rừng là nỗi lo gặp hổ lại thường trực với họ. Đến nỗi bây giờ chuyện gặp hổ đã là chuyện rất bình thường của đồng bào H' Rê nơi đây. Chúng tôi đang nói về vùng đất thuộc thôn Gọi Re, xã Ba Xa, huyện miền núi Ba Tơ (Quảng Ngãi). Trong vô vàn khó khăn còn tồn tại ở vùng đất này, người dân đồng bào H' Rê hằng ngày vẫn có cái thú ngồi kể cho nhau nghe chuyện gặp hổ trong các chuyến đi rừng của mình.
Gian nan đường đến Gọi Re...
Chúng tôi theo đoàn cứu trợ của Tổ chức từ thiện Honda 67 Quảng Ngãi ở thành phố Quảng Ngãi (tỉnh Quảng Ngãi) lên đường đến thôn Gọi Re trong tâm trạng hết sức háo hức. Một phần vì được góp một phần để đồng bào H' Rê nơi đây bớt đi những khó khăn về những thiệt hại nặng nề sau thiên tai năm 2013 vừa qua. Một mặt, theo các anh chị trong đoàn, nơi đây vẫn còn hoang sơ và ẩn chứa rất nhiều điều kì bí hiện tại vẫn chưa có lí giải.
Nằm không xa đường liên xã, liên huyện, nhưng do địa hình hết sức hiểm trở nên nếu không có việc gì quan trọng, người ở ngoài thôn cũng như trong thôn rất ít khi ra vào. Chính vì thế, những câu chuyện kì bí ngày càng trở nên có sức hút đặc biệt hơn.
Nhà của đồng bào thôn Gọi Re đơn sơ, ẩn mình sau những sườn núi.
Từ thành phố Quảng Ngãi, chúng tôi bon bon trên đoàn xe honda 67 và kèm theo một xe tải chở hàng cứu trợ. Gần 100 km để đến trung tâm xã Ba Xa (huyện Ba Tơ) không quá xa so với sự tưởng tượng của mọi người. Nhưng điều bất ngờ là ở chỗ khoảng 10km từ đó dẫn vào phía cuối thôn Gọi Re, nơi chúng tôi quyết định đặt chân đến.
Dù đã có 2 người trong đoàn nhận nhiệm vụ đi tiền trạm và tìm hiểu tình hình từ gần 1 tháng trước, nhưng những khó khăn từ con đường vào đây đã nằm ngoài sức tưởng tượng. Cả đoạn đi được khoảng 3km thì đường bắt đầu lầy lội, nhiều dốc đứng dựng ngược. Chiếc xe tải chở hàng không thể vào nữa, càng không thể lui ra bởi bánh đã lún sâu vào bùn đất. Chúng tôi quyết định dỡ hàng cứu trợ xuống, nhờ người thông báo với bà con ra nhận. Sau đó, cả đoàn phải lấy đá lót bánh xe và cùng nhau đẩy ngược cho xe ra một đoạn.
Phát xong quà cho đồng bào H' Rê thôn Gọi Re, khoảng 10 anh em trong đoàn chúng tôi quyết định dùng xe honda 67 vượt đường lầy lội và dốc đứng để tiếp tục tiến vào thôn.
Những chiếc xe ì ì nổ máy, lao mình lên những con dốc đứng, ào ào lội qua những vũng nước sâu trên con đường lầy lội. Ngồi phía sau xe, tôi nhiều lúc có cảm giác mình bị bốc lên cao rồi thả xuống ngay sau đó. Địa hình càng vào sâu càng khó khăn, hiểm trợ. Có rất nhiều đoạn phải xuống đi bộ khoảng từ 200 đến 400 mét qua những cung đường cực kỳ lắt léo và đầy nguy hiểm. Chỉ một thao tác sai là cả người và xe có thể ngã, lún sâu vào vũng bùn hoặc rơi xuống những vực núi cheo leo. Lựa chọn việc chạy xe máy gần 10km trên đoạn đường này là có phần mạo hiểm, nhưng chúng tôi quyết tâm phải bằng mọi cách nhanh nhất đến với điểm mà mình đã chọn trước. Đôi lúc, xe chạy như nhảy cóc trên những bờ vực, nhìn xuống thấy dòng suối lởm chởm đá phía dưới sâu khoảng 60 mét mà thấy rợn người.
Đường vào thôn Gọi Re rất khó khăn và hiểm trở.
Cuối cùng thì những nỗ lực của chúng tôi đã được đền đáp. Ngôi làng cuối cùng của thôn Gọi Re cũng hiện ra trước mắt chúng tôi, trên một khoảng đất khá bằng phẳng, bao quanh là những ngọn núi cao và cheo leo.
Sau những trận lụt hồi cuối năm 2013, giờ đây, một số hộ dân vẫn chưa thể dựng lại được ngôi nhà che nắng che mưa cho mình. Họ phải căng lều bạt để ở tạm qua ngày. Nhưng niềm mến khách thì không lúc nào vơi đi trong họ. Đó là điểm đặc biệt của hầu hết các đồng bào dân tộc anh em miền núi, nơi tôi đã từng đi qua, trên cả nước. Dù đời sống còn rất khó khăn, nhưng khi có người miền xuôi lên thăm chơi, họ sẵn sàng bỏ những buổi đi rừng, đêm những gì quý giá nhất trong gia đình ra tiếp đãi suốt ngày suốt đêm.
Chúng tôi đến làng khi một gia đình đang tổ chức cúng thần linh. Họ làm nguyên một con dê để tế thần, với những hũ rượu cần đã được chưng cất từ nhiều tháng trước. Gia chủ mặc những bộ quần áo tế lễ màu trắng, có điểm xuyết những họa tiết rất lạ. Nghi thức cúng lễ cũng tương tự như các đồng bào dân tộc miền núi khác, nhưng điều làm chúng tôi ngạc nhiên là hai vợ chồng gia chủ cùng làm lễ. Và sau lễ, họ rót rượu vào bát, mời nhau uống như người ta uống giao bôi vậy. Tiếp đến là mời khách. Mời đến lúc nào khách say không uống được nữa mới thôi...
Bí ẩn đàn hổ “khủng”
Ở ngôi làng tận cùng thôn Gọi Re mà chúng tôi đến, đồng bào người H' Rê hầu như vẫn còn giữ nguyên được bản sắc của dân tộc mình. Họ sống còn phụ thuộc khá nhiều vào săn bắt hái lượm và đặt niềm tin vào thần linh lên hàng đầu. Điều đặc biệt làm chúng tôi chú ý là việc họ làm tặng nhau những chiếc quan tài thật đẹp, thật vừa ý như là những món quà quý giá nhất. Hầu như nhà ai cũng có quan tài để tặng hoặc là được tặng. Thông sui gia với nhau cũng tặng quan tài làm quà như lời nói đầu. Nhà gái và nhà trai khi cưới nhau cũng lấy quan tài làm sính lễ. Con cái thể hiện lòng hiếu thảo với cha mẹ, với người lớn trong họ hàng cũng bằng việc tặng quan tài. Những quan tài họ làm rất đẹp, nhưng cũng rất nặng, có khi phải đến 6 người khiêng mới nổi.
Bên mâm rượu của gia chủ buổi cúng thần, chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện thú vị về những cuộc săn bắn nơi rừng thẳm. Trong làng, có rất nhiều người là cao thủ trong việc săn thú rừng. Bằng chứng là những đầu hươu, nai, lợn rừng, và cả hổ trong căn nhà họ. Những chiến tích ấy càng được họ nói nhiều hơn khi men rượu vào, khi những câu hát đã theo gió bay mênh mông suốt đại ngàn. Khi sự huyền bí núi rừng được tụng xưng qua nhiều đời, giờ tiếp tục được họ bảo lưu và gìn giữ như những giá trị quý báu của dân tộc, của vùng đất thiêng liêng mà cha ông và cả họ cùng cháu con cư ngụ.
Những đưa trẻ thôn Gọi Re vẫn còn nhiều lạc hậu so với những bạn bè cùng trang lứa ở miền xuôi.
Trong lúc cao hứng, anh Phạm Văn Don (26 tuổi), một thanh niên H' Rê đi săn có tiếng trong làng, lật cái chân phải vẫn còn đầy những vải và lá rừng bó xung quanh lên cho chúng tôi xem. Don kể rằng một tuần trước, anh cùng vài thanh niên khác vào cánh rừng sau làng săn như thường lệ.
Cách làng không xa, anh đã thấy những dấu chân thú khác thường, mà theo kinh nghiệm là hổ. Anh vội vàng ra hiệu gọi các thanh niên khác lại xem. Khi đã chắc chắn đó là hổ, họ bàn với nhau tản ra, chia nhau tìm kiếm, khi ai phát hiện thì ra hiệu để cả nhóm trợ giúp. Thế là cuộc tìm kiếm bắt đầu trong khu rừng rậm. Chưa đầy 10 phút sau, có tiếng gầm vang cả núi rừng, một con hổ vằn to bằng 2 con lợn rừng lớn lao về phía anh Don. Quá bất ngờ, anh chỉ kịp lao vào bụi cây gần đó, nhưng hai chân thì vẫn thò ra ngoài. Con mãnh thú đã kịp lao tới, vồ lấy chân phải của anh. Ngay cùng lúc, những thanh niên khác nghe tiếng gầm, ào tới. Thấy đông người, con hổ bỏ chạy thẳng vào rừng sâu. Mọi người tìm cách sơ cứu, băng bó cái chân bị vồ gãy đôi của anh Don và đưa về làng chữa trị.
Cũng nói về chuyện gặp hổ, ông Phạm Văn Tu (71 tuổi), một trong những người già của làng cho biết từ lúc nhỏ ông đã gặp hổ khá nhiều trong các chuyến đi săn. Giống này theo ông là rất tinh khôn, rất quái và không dễ gì săn được. Ngay ở thời súng được tự do sử dụng, thanh niên cả làng vừa có bẫy, vừa có lưới, vừa thi nhau bắn nhưng rất ít khi thu phục được hổ. Dù bị thương rất nặng, chúng vẫn cố hết sức tàn lao về phía rừng xanh chứ nhất quyết không chết và để rơi vào tay thợ săn dân làng. Nhưng nếu không chết, sau đó, chúng trở nên hung hãn vô cùng. Rất nhiều người đi rừng lẫn người tắm bên suối đã bị chúng vồ bị thương hoặc chết.
Giờ thì số lượng hổ đã giảm đi đáng kể nhưng có vẻ nhưng chúng dạn người hơn, theo lời ông Tu. Có nhiều lúc, con đường mòn dẫn quanh làng sau một đêm đầy vết chân hổ. Sáng dậy, người ta nhìn nhau vừa sợ vừa cảm thấy lạ lẫm. Còn chuyện đi rừng thấy hổ là chuyện như cơm bữa. Chỉ có điều là cố gắng tránh được chỗ nào hay chỗ ấy, chứ không thể đùa hay đấu tay đôi với loài mãnh thú này được.
Rượu trong các hũ đã dần cạn, trời thì cũng dần về chiều. Chúng tôi chia tay người dân thôn Gọi Re để lên đường về xuôi, mà lòng thì còn biết bao điều tiếc nuối. Hẹn một ngày không xa trở lại, để được nghe những câu chuyện vô cũng thú vị, để được ngồi bên hũ rượu cần xem người dân H' Rê hát, múa những điệu riêng của dân tộc mình. Mảnh đất này quả thật có sức mạnh níu giữ lòng người rất lớn. Lòng cứ bâng khuâng nghĩ về những chú hổ nơi đại ngàn đã không lạ với đời sống người dân. Nguy hiểm thật, nhưng cũng đầy thú vị!
