Lịch sử Việt Nam đã trải qua nhiều triều đại, với những thăng trầm và biến cố. Có những vị vua anh minh, lỗi lạc, nhưng cũng không thiếu nhưng vị vua ăn chơi, phóng túng, bạo tàn... Tuy nhiên, dù ở trường hợp nào, thì đó cũng là những mảnh ghép không thể thiếu để tạo ra bức tranh muôn màu, những bước tiến để đi tới ngày nay...
Ở Việt Nam, dòng họ Lê có 2 triều đại là nhà Tiền Lê (980-1009) và nhà Hậu Lê (1428-1789). Về nguồn gốc, sử sách ghi lại rằng họ Lê Việt Nam là một trong những dòng họ đặc trưng của dân tộc Lạc Việt, đã định cư ở đất Thanh Hóa và Ninh Bình từ lâu đời. Đặc biệt các vị vua và danh nhân họ Lê, những vị thủy tổ của nhiều chi phái họ Lê ở nước ta đều xuất xứ trên đất Lạc Việt, không có ai xuất xứ từ Trung Quốc. Ở Việt Nam chỉ có một dòng họ Lê duy nhất, chiếm khoảng 11-15% dân số (theo trang Họ Lê Việt Nam).
Theo Gia phả họ Lê, dòng họ này được coi là thủy tổ của người Việt từ thời khai sinh lập địa bắt đầu với dân tộc Lạc Việt. Theo sách "Lễ hội và Danh nhân lịch sử Việt Nam", Thục phán An Dương Vương là người dòng họ Lê ở Mỹ Đức, Hà Nội. Cuối thời Hùng Vương thứ 18, năm 258 trước Công nguyên, Thục phán lên ngôi xưng là An Dương Vương, bỏ Quốc hiệu Văn Lang, đổi tên là Âu Lạc, đóng đô ở Đông Kinh, xây thành Cổ Loa. Thục phán An Dương Vương được tôn là thủy tổ của dòng họ Lê.
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, cùng trăm họ, họ Lê đã đóng góp công sức, tài năng, trí tuệ và xương máu để xây dựng và bảo vệ giang sơn Việt Nam. Dòng họ Lê đã có đến 2 lần lập ra triều đại: nhà Tiền Lê trị vì 29 năm (980-1009), nhà Hậu Lê trị vì 361 năm (1428-1789). Vị vua mở đầu cho nhà Tiền Lê là Lê Hoàn. Vua mở đầu cơ nghiệp của nhà Hậu Lê là Lê Thái Tổ (Lê Lợi).
Trong số 31 vị vua mang họ Lê, Lê Hiển Tông là vị vua có thời gian trị vì lâu nhất. Ông ngồi trên ngai vàng suốt 46 năm (1740-1786). Tuy nhiên giai đoạn này vai trò của vua Lê không được thể hiện rõ ràng vì bị quyền lực của chúa Trịnh lấn át.
Ngược lại, theo "Đại Việt Sử Ký Toàn Thư", vị vua Lê có thời gian trị vì ngắn nhất là Lê Long Việt (Lê Trung Tông, con của vua Lê Đại Hành). Ông chỉ được trị vì vỏn vẹn 3 ngày rồi bị em trai là Lê Long Đĩnh lật đổ.
Theo sách “Lịch triều hiến chương loại chí”, Lê Thần Tông của nhà Hậu Lê có 4 con làm vua. Đó là Lê Chân Tông, Lê Huyền Tông, Lê Gia Tông và Lê Hy Tông. Có một giai thoại bất ngờ về vua Lê Trang Tông. Ngày bé ông có biệt danh là Chúa Chổm, tính cách thì phóng khoáng, thích lưu lạc trong dân gian, nợ nần lại chồng chất, đến mức không trả nổi. Cũng từ đó mà có câu nói quen thuộc: “Nợ như Chúa Chổm”. Nguyễn Kim sau này đưa Lê Trang Tông lên làm vua đầu tiên của thời Lê trung hưng.
