Đu đủ là loại cây rất quen thuộc ở nhiều vùng miền Việt Nam, nổi bật với giá trị dinh dưỡng cao và nhiều ứng dụng trong ẩm thực cũng như y học.
Có hai loại đu đủ chính: đu đủ đực và đu đủ cái, mỗi loại mang những đặc điểm đặc trưng và lợi ích riêng biệt. Cách phân biệt hai loại đu đủ này có thể được thực hiện dựa vào một số đặc điểm dễ nhận biết.
Đu đủ cái thường có thân cây lớn hơn so với đu đủ đực. Nếu được chăm sóc đúng cách, cây đu đủ cái sẽ cho năng suất cao với những quả to, đẹp và chất lượng. Hoa của đu đủ cái có kích thước lớn, mọc sát thân cây và không tạo thành chùm như hoa đu đủ đực. Hạt của đu đủ cái có màu đen và đậm hơn, khi ngâm trong nước, chúng thường chìm và có cảm giác nặng nề hơn so với hạt đu đủ đực.
Cây đu đủ phát triển với hệ thống rễ chùm, giúp cây bám chắc vào đất và dễ dàng hấp thụ chất dinh dưỡng từ lòng đất, qua đó thúc đẩy quá trình sinh trưởng, ra hoa và kết quả.
Cây đu đủ phát triển với hệ thống rễ chùm, giúp cây bám chắc vào đất và dễ dàng hấp thụ chất dinh dưỡng từ lòng đất, qua đó thúc đẩy quá trình sinh trưởng, ra hoa và kết quả
Đu đủ đực là một trong hai loại cây đu đủ, nổi bật với những đặc điểm riêng biệt so với đu đủ cái. Thân cây đu đủ đực thường nhỏ hơn, và hoa của chúng mọc ở phần kẽ lá, tạo thành những chùm dài với nhiều bông hoa.
Mặc dù đu đủ đực ra nhiều hoa nhưng lại cho ít quả. Hạt của loại này có màu trắng nhạt, khác biệt hoàn toàn với hạt đu đủ cái có màu đen bóng. Rễ của cây đu đủ đực là loại rễ cọc, phát triển thẳng, đâm sâu xuống đất, giúp cây phát triển ổn định.
Nhiều người cho rằng đu đủ chủ yếu trồng để thu hoạch quả, nhưng thực tế, hoa đu đủ đực cũng là một phần được ưa chuộng trong ẩm thực. Trước đây, hoa đu đủ đực thường bị rụng mà không được tận dụng nhiều, nhưng giờ đây, chúng đã trở thành món ăn đặc sản với giá trị cao.
Hoa đu đủ đực không chỉ được coi là bài thuốc quý mà còn được chế biến thành nhiều món ăn độc đáo như xào với trứng, xào thịt bò, lòng gà, hay thậm chí là nấu canh xương. Mặc dù có vị đắng mạnh mẽ, nhiều người cho rằng hoa đu đủ đực sau khi được chế biến kỹ sẽ mất đi phần lớn vị đắng, để lại hương vị bùi bùi đặc trưng.
Hoa đu đủ đực không chỉ được coi là bài thuốc quý mà còn được chế biến thành nhiều món ăn độc đáo như xào với trứng, xào thịt bò, lòng gà, hay thậm chí là nấu canh xương
Loại hoa này chỉ nở một lần trong năm, có màu trắng xen lẫn vàng, nở thành từng chùm với cuống dài. Chị Hà, một người trồng đu đủ ở Điện Biên, cho biết: “Hoa đu đủ đực rất đắng, nhưng qua sơ chế, chúng trở nên dễ ăn và thơm ngon.”
Theo chia sẻ của chị Hà, để chế biến hoa đu đủ đực một cách ngon miệng, trước tiên, hoa cần được luộc khoảng 30 phút cho đến khi mềm. Sau đó, hãy rửa sạch hoa với nước để giảm bớt vị đắng, rồi mới tiến hành các bước chế biến tiếp theo.
Tại các nhà hàng vùng cao, món hoa đu đủ đực xào tỏi hay xào với thịt trâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong thực đơn. Vị bùi bùi, kèm chút đắng nhẹ của loại hoa này đã chinh phục không ít thực khách xa gần. Nhiều du khách còn mua hoa đu đủ về làm quà cho gia đình và bạn bè.
Mai Phương, một du khách từ Hà Nội, nhớ lại lần đầu tiên nếm thử món hoa đu đủ đực xào tỏi trong chuyến đi tới Lào Cai: “Ngôi nhà mình cũng trồng nhiều đu đủ, cả đu đủ đực và đu đủ cái, nhưng mình không hề biết hoa đu đủ đực có thể ăn được cho đến khi thưởng thức ở Sa Pa. Vị đắng mạnh mẽ của hoa khi được xào lên lại trở thành món ăn cuốn hút đến kỳ lạ. Là một người yêu thích những món ăn có vị đắng, giờ đây mình thường đặt hoa đu đủ qua mạng về để chế biến.”
Vị đắng mạnh mẽ của hoa khi được xào lên lại trở thành món ăn cuốn hút đến kỳ lạ
Trên các trang thương mại điện tử, hoa đu đủ, cả tươi lẫn khô, được rao bán với giá thành khá cao. Hoa đu đủ tươi có giá khoảng 100.000 đồng/kg, nhưng vì dễ bị hỏng nên số lượng không nhiều. Hoa đu đủ khô có giá cao hơn, lên đến 500.000 đồng/kg. Chị Hạnh, một người bán đặc sản Tây Bắc, cho biết: “Cây đu đủ đực chủ yếu mọc hoang ở vùng núi, mỗi năm chỉ thu hái được một lần từ tháng 5 đến tháng 10. Hoa tươi thường được chế biến thành các món xào, gỏi, canh, trong khi hoa khô chủ yếu được sấy để dự trữ và sử dụng như một loại thuốc quanh năm.”
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hoa đu đủ đực chứa hàm lượng dinh dưỡng phong phú, bao gồm axit gallic, beta carotene, canxi, protein cùng các vitamin như A, B1, C, E. Các chất này có tác dụng tích cực đối với sức khỏe, nhất là trong việc hỗ trợ người mắc bệnh tiểu đường, kiểm soát lượng đường trong máu và còn giúp ngăn chặn các cơn đau tim, đột quỵ.
