Khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm, khi những cơn mưa rào đổ xuống, chính là lúc những bụi măng lay ở núi rừng Tây Bắc bắt đầu trồi lên khỏi mặt đất, tua tủa xung quanh gốc cây.
Măng lay, còn được gọi là "nó lay", là một loại thực phẩm đặc trưng trong văn hóa ẩm thực Tây Bắc. Cây lay có thân nhỏ, với lá nhọn, thường mọc thành từng bụi lớn tại các triền đồi, khe núi và bờ suối. Đến mùa, người dân địa phương lại rủ nhau vào rừng để hái măng, chế biến thành đa dạng món ăn. Loại thực phẩm này không cần chăm sóc hay trồng trọt, khiến cho người Tây Bắc gọi đây là sản vật "trời ban" cho vùng đất của họ.
Măng lay, còn được gọi là "nó lay", là một loại thực phẩm đặc trưng trong văn hóa ẩm thực Tây Bắc
Không rõ từ bao giờ, măng lay đã trở thành món ăn quen thuộc, đóng vai trò quan trọng trong bữa cơm đơn giản của người dân nơi đây. Măng lay có thể được chế biến thành nhiều món như: măng lay luộc, nộm măng lay, măng lay xào, canh măng lay, hay măng lay ngâm ớt... Món đơn giản nhất là măng lay luộc, thường được chấm với chẩm chéo - một loại nước chấm được pha chế từ muối, lá mùi tàu, mắc khén và tỏi, tạo nên hương vị hấp dẫn. Người ta thường luộc măng lay cả vỏ để giữ được hương vị đặc trưng của món ăn.
Ngoài ra, măng lay còn được chế biến thành món nộm. Sau khi luộc cho chín, lớp vỏ sẽ được bóc ra, và măng được chẻ thành từng nhánh nhỏ để trộn với ớt, hoặc có thể trộn với các loại rau thơm, lá mùi tàu, lá gừng thái nhỏ, thêm một chút ớt và mắc khén, tạo thành món nộm măng lay thơm ngon.
Măng lay có thể được chế biến thành nhiều món như: măng lay luộc, nộm măng lay, măng lay xào, canh măng lay, hay măng lay ngâm ớt...
Trong những năm gần đây, măng lay đã trở thành đặc sản, được bày bán tại các nhà hàng và quán ăn trong thành phố. Trên các diễn đàn bán hàng trực tuyến, măng lay được tìm kiếm nhiều mỗi khi đến mùa, với giá khoảng 50.000 đồng cho 1 kg.
Chị Hoàn, một người bán măng lay tại Sơn La, cho biết: "Măng lay chính là măng tre gai. Cây lay thường mọc sâu trong bụi, vì vậy phải sử dụng dao, cuốc để đào bới mới có thể thu hoạch. Việc lấy măng không ảnh hưởng đến sự phát triển của cây, mà còn giúp bụi măng thưa cây hơn, từ đó cây sẽ to hơn."
Măng lay chính là măng tre gai
Măng lay có kích thước nhỏ, hình tròn và có mùi thơm đặc trưng. Chính vì tên gọi độc đáo, trong những năm gần đây, nhiều người đã đặt mua để thưởng thức. Măng có độ giòn và hương vị thơm ngon, thích hợp nhất để làm nộm hoặc luộc chấm, ít ai dùng để nấu canh.
Theo chị Hoàn, lượng măng lay không phong phú như măng nứa hay măng tre, việc thu hoạch cũng gặp khó khăn và rất dễ bị thối, vì vậy, mỗi mùa, chị chỉ thu hoạch đủ để bán trong ngày. Nhiều người nhận định măng lay có vị ngon vượt trội hơn so với măng tre.
