Làm người cần phải biết co giãn, lựa lúc cương, lúc nhu, có như thế cuộc đời mới suôn sẻ. Bởi thế, cổ nhân mới nói: "Làm việc phải vuông, làm người phải tròn".
Vậy “Làm việc phải vuông” có ý nghĩa là gì?
Vuông ở đây không phải là khăng khăng, cố chấp mà là sự chính trực, dứt khoát. Đây được coi là vốn liếng, đồng thời cũng là nguyên tắc để làm người.
Điều này tương tự như việc đi xe trên đường, đèn đỏ cần kịp thời dừng lại, khi đèn xanh thì nhanh chóng tiến về phía trước mà không hề băn khoăn hay do dự.
Từng có một thiếu niên chuyên chặn đường cướp của nên phải lẩn trốn suốt 4 năm ròng rã. Thế nhưng, cậu ta vẫn bị bắt được. Không phải cậu ta lẩn trốn không kỹ mà là do hành động nghĩa hiệp của cậu ta bị bại lộ.
Chuyện là, khi thấy 2 em nhỏ đuối nước trong một buổi sáng mùa đông giá lạnh, cậu ta đã không ngần ngại nhảy xuống hồ nước buốt giá để cứu sống 2 em này. Chính hành động trượng nghĩa này đã khiến cậu ta bại lộ tung tích và bị bắt.
Khi phóng viên hỏi suy nghĩ trong lúc đó của cậu ta là gì, liệu có nghĩ đến việc mình sẽ bị phát hiện hay không, hoặc coi đây là cơ hội để có thể lập công chuộc tội? Ngay lập tức, cậu ta lắc đầu trả lời rằng: “Tôi chẳng nghĩ gì lúc đó, tôi chỉ muốn nhanh chóng cứu người thôi”.
Có thể thấy, dù cậu ta từng chặn đường cướp của người khác nhưng trong lòng vẫn có tình cảm, vẫn có những nguyên tắc làm người nhất định.
Sống trên thế gian này, con người không ai thập toàn thập mỹ. Chỉ cần trong lòng có thước, hành sự có độ, cả đời không thẹn với lương tâm là được.
Và “Làm người phải tròn” có ý nghĩa gì?
Ở đây, tròn không phải là khôn khéo, giảo hoạt mà là chu đáo, khoan dung, linh động và là trí tuệ đời người.
Tô Thức (Tô Đông Pha) năm 63 tuổi vẫn nghèo khó, khốn đốn. Thời điểm ấy, ông từng viết một bài thơ với ngụ ý như sau: “Đông Pha ốm bệnh một mình bơ vơ, râu trắng phất phơ đầy sương gió/Sắc mặt đỏ hồng sau chầu rượu, con trẻ lại ngỡ như sắc da hồng hào”.
Đầu tiên, Đông Pha tự nói rằng bản thân đã già, sau đó mượn lời trẻ con bông đùa, sắc mặt đỏ sau chầu rượu lại ngộ nhận là sắc da hồng hào. Ý thơ trêu chọc chính là cách để ông có thể xua đi cảnh ảm đạm tuổi già.
Những người có trí tuệ dù phải trải qua cuộc sống gian truân, khó khăn nhưng nội tâm vẫn hướng về những thứ ấm áp.
Bên chiếc thuyền chìm vẫn có cả ngàn cánh buồm qua lại, phía trước cây bị bệnh vẫn có hàng vạn cây xanh tốt.
Cuộc sống dù khúc khuỷu, khó khăn nhưng cần phải giữ được lòng dạ trong sáng vô tư, cảm xúc lạc quan và dạt dào.
Nếm trải hết khó khăn, vị cay đắng mặn ngọt ở đời nhưng vẫn tự tin, lạc quan; hiểu đời nhưng không sành đời; hiểu rõ thế tục nhưng không bị thế tục tiêm nhiễm.
Trải qua sự khôn khéo, giảo hoạt nhưng vẫn giữ được sự trong sáng, vô tư, đó mới là đáp án tốt nhất cho những năm tháng khuôn khổ đã trải qua.
***
Làm việc không phải lúc nào cũng phải vuông vức. Nhân sinh vuông tròn cũng là cuộc sống mãn nguyện. Làm người không cần phải viên mãn đủ điều.
Có thể thấy, sống ở đời cần trong vuông có tròn, trong tròn có vuông, vuông tròn tương tế. Những ai làm được điều này thì cuộc sống mới viên mãn, rộng lượng.
