Trong thư, Kỷ Hiểu Lam có nêu “4 cấm”, và “4 nên” yêu cầu đối với con cái gồm:
Có 4 thứ nên cấm
- Cấm dậy muộn
Theo như Tăng Quốc Phiên, dậy muộn là đức tính xấu có thể làm hỏng gia phong. Ông viết thư gửi cho em trai trong đó có đoạn viết: “Nếu muốn xóa đi chữ “lười biếng” thì đệ nhất thiết phải rời giường khi sáng sớm”.
Chúng ta thường nói muốn tu thân cần tự ép mình, trước tiên phải lấy chăm chỉ làm bắt đầu, lấy chăm chỉ để tiêu diệt lười biếng, lấy chăm chỉ để diệt cái nhàn nhã tầm thường, siêng năng, chăm chỉ thì trong thiên hạ không có việc gì là khó cả.
Kỷ Hiểu Lam có nêu “4 cấm”, và “4 nên” yêu cầu đối với con cái. (Ảnh minh họa)
- Cấm lười biếng
Người tầm thường trong thiên hạ xưa nay, đều vì một chữ lười biếng mà thất bại, người nhân tài trong thiên hạ xưa nay, cũng vì một chữ kiêu ngạo mà thất bại.
Đại đa số những người suốt đời đều tầm thường chẳng có gì nổi bật đều chỉ vì lười biếng. Ban đầu cũng là người có tư chất bình thường, nhưng người không cam lòng mà chăm chỉ đọc sách, khổ luyện học hành, cuối cùng trở thành người thầy vĩ đại.
- Cấm xa hoa lãng phí
Xưa có câu “Thành công do cần kiệm, thất bại do xa hoa”. Lịch sử như dòng sông mênh mông cuồn cuộn, chảy miết không ngừng qua bao thời gian, người xưa giàu có, phú quý đều vì lấy “cần kiệm” làm đạo lý mà nên; mà một gia tộc giàu có dẫn đến sa sút thì nhất định là có liên quan đến chữ “xa hoa”.
Mà tiết kiệm chính là khắc tinh của xa xỉ. Gia Cát Lượng trong cuốn “Giới tử thư” có viết: “Lấy tĩnh để tu thân, lấy kiệm để dưỡng đức”, ý là lấy sự an tĩnh của nội tâm để dưỡng thể xác và tinh thần, lấy tác phong sống tiết kiệm để mà dưỡng phẩm đức.
“Chu tử gia huấn” nói: “Một chén cháo, một chén cơm, cần biết làm ra được cũng không dễ; nửa sợi tơ, nửa sợi chỉ nên nhớ làm ra cũng khó khăn”.
Trên đây là những răn bảo những người không biết tiết kiệm phải biết quý trọng những đồ vật có được trong cuộc sống, bởi vì làm ra những thứ đó là không dễ dàng chút nào.
- Cấm kiêu ngạo
Tự kiêu thì chuốc tổn thất, khiêm nhường sẽ thu được lợi. Người một khi kiêu ngạo, thì sẽ mất đi động lực thăng tiến; một khi kiêu ngạo tất nhiên sẽ có thái độ đối xử với mọi người xung quanh như kiểu ở trên cao nhìn xuống, có thái độ sai khiến mọi người.
Chưa từng có người nào mà vui vẻ hoặc tự nguyện kết thân với người tự cao tự đại, bởi lẽ kiêu căng ngạo mạn là một loại thái độ không tôn trọng người khác, cũng không được người khác tôn trọng, ủng hộ.
Nhà tư tưởng học Vương Dương Minh từng giáo dục con cái của mình rằng: “Con người thời nay mắc một loại bệnh rất nặng đó chính là kiêu ngạo. Ngàn tội trăm ác đều từ kiêu ngạo mà ra”.
Người một khi có tâm kiêu ngạo, tất nhiên sẽ coi thường những phương diện khác, thì tai họa và thất bại tất nhiên cũng sẽ kéo đến. Ngạo là tự rước lấy diệt vong, cho nên người xưa nói “kiêu công tất bại”.
Có 4 thứ nên làm
- Nên chăm chỉ đọc sách
Tăng Quốc Phiên nói: “Khí chất của con người là do trời sinh, rất khó để cải biến, chỉ có đọc sách mới có thể biến đổi khí chất này”.
Dạy con đọc sách chỉ có tốt chứ không có bất kỳ thứ gì hại. Cha me ngay từ khi con còn nhỏ hãy rèn cho con biết đọc sách và đọc sách hàng ngày.
Càng quan trọng hơn là khi chăm chỉ đọc sách thì có những vấn đề không thể giải thích được cũng có thể có căn cứ mà hiểu được, có những việc không biết giải quyết thế nào cũng đều có phương pháp mà làm, khiến cho kẻ ngu muội cũng trở nên thông tuệ, làm cho đầu óc, tư tưởng cổ hủ cũng trở nên sáng suốt, minh mẫn.
- Nên kính trọng thầy giáo
“Một ngày làm thầy, suốt đời coi như cha”. So sánh với ngày nay, thời cổ đại quan hệ thầy trò hiển nhiên là càng vượt trội hơn hẳn.
Ngày xưa, mỗi khi cha mẹ đưa con đến trường để ghi danh đi học, thì không chỉ phải hướng thầy giáo làm lễ dập đầu bái lạy, mà còn phải hướng bài vị Khổng Tử hành lễ dập đầu bái lạy.
Đạo lý tôn sư đối với người xưa là mười phần quan trọng, theo sách “Lã thị xuân thu – Tôn sư” có nói: “Người sinh ra cần phải nuôi dưỡng, chết cần phải cung kính thờ cúng, thì việc tôn kính thầy cũng là đạo lý như vậy”.
- Nên yêu thương mọi người
Sách “Luận ngữ” có viết: “Phiếm ái chúng nhi thân nhân”, ý là dạy chúng ta luôn phải có tấm lòng bác ái, yêu thương người khác như thân mình, đồng thời cũng nên gần gũi thân cận với người có nhân đức.
Giáo dục, là trước hết cần phải học làm người, lập đức, bồi dưỡng tính tình; sau đó mới học tập tri thức kỹ năng, bồi dưỡng năng lực.
- Nên ăn uống chừng mực
Trong “Đệ tử quy” nói rằng: “Đối với ăn uống chớ kén chọn. Ăn vừa đủ, chớ quá no”. Trẻ nhỏ trải qua cuộc sống xác thực như thế nào, chất lượng của sinh mệnh nó như thế nào, đều có liên quan chặt chẽ, mật thiết với trạng thái sinh hoạt hàng ngày. Tham ăn uống vô độ, thức khuya, dậy muộn, tất cả đều là biểu hiện cho cuộc sống không có quy luật.
Lão Tử nói: “Thánh nhân cầu no bụng, không cầu vui mắt”, ăn uống là vì để no bụng chứ không phải vì để thỏa mãn con mắt.
Những bệnh tật trong xã hội hiện đại ngày nay như ung thư, tiểu đường, gout... đều có nguyên nhân sâu xa từ việc ăn uống vô độ khiến cho cơ thể dư dả dinh dưỡng, mất cân bằng mà sinh ra, cho nên việc ăn uống của con trẻ nhất định phải chặt chẽ và đúng mực.
