Mì ăn liền là một sản phẩm phổ biến tại nhiều quốc gia, đặc biệt là ở các nước châu Á. Với giá cả phải chăng, tiện lợi và hương vị thơm ngon, mì tôm đã trở thành món ăn yêu thích của nhiều bạn trẻ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa của cái tên "mì tôm" này.
Tại sao lại gọi là "mỳ tôm"?
Mỳ ăn liền ra đời lần đầu tiên tại Nhật Bản vào năm 1958, do Momofuku Ando, nhà sáng lập thương hiệu Nissin, sáng chế. Sau đó, sản phẩm này nhanh chóng được lan rộng ra nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Ở Việt Nam, mỳ ăn liền trở nên phổ biến vào những năm 1970 – 1980, khi đất nước còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế. Trong thời kỳ này, những món ăn nhanh, rẻ và tiện lợi như mỳ ăn liền rất được ưa chuộng. Các sản phẩm mỳ đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam thường có hương vị tôm, với thương hiệu "Miliket" nổi bật, là một trong những thương hiệu mỳ ăn liền lâu đời nhất của Việt Nam.
Miliket từng là biểu tượng của mỳ ăn liền tại Việt Nam, và sản phẩm chủ lực của họ thường có hình con tôm lớn in trên bao bì. Chính vì vậy, người dân Việt Nam đã quen miệng gọi sản phẩm này là "mỳ tôm", bất kể hương vị thực sự bên trong là gì. Đây chính là nguồn gốc của cái tên "mỳ tôm".
Trong những năm 1980 – 1990, khi thị trường mỳ ăn liền chưa đa dạng, Miliket gần như chiếm lĩnh thị trường. Hình ảnh gói mỳ giấy nâu với con tôm đỏ in trên bao bì trở nên quen thuộc với hàng triệu người dân Việt Nam. Thú vị hơn, không chỉ Miliket mà nhiều thương hiệu mỳ ăn liền khác cũng sử dụng hình ảnh con tôm trên bao bì để thu hút khách hàng, mặc dù sản phẩm của họ có thể không có vị tôm thực sự.
Dần dần, từ "mỳ tôm" trở thành danh từ chung để chỉ tất cả các loại mỳ ăn liền, không phân biệt thương hiệu hay hương vị. Đây là một ví dụ điển hình của hiện tượng "thương hiệu hóa tên gọi" trong ngôn ngữ, tương tự như việc gọi "băng keo" là "băng keo Scotch" hay xe máy là "Honda", dù sản phẩm đó có thể không phải của những thương hiệu này. Tương tự, nhiều người gọi nước ngọt là Coca hay bột giặt là Omo, bất kể thương hiệu thực sự là gì.
Cách gọi mỳ ăn liền là "mỳ tôm" hay xe máy là "Honda" phản ánh một phần của văn hóa tiêu dùng trong thời kỳ bao cấp, khi kinh tế khó khăn và lựa chọn sản phẩm không đa dạng như hiện nay. Khi thị trường ít thương hiệu và sản phẩm, những nhãn hiệu phổ biến trong thời kỳ đó dễ dàng trở thành tên gọi chung.
Tại sao mỳ ăn liền lại không có tôm?
Mặc dù có tên gọi là "mỳ tôm", nhưng phần lớn các loại mỳ ăn liền trên thị trường Việt Nam hiện nay không chứa tôm thật, và lý do là:
Chi phí sản xuất: Tôm là nguyên liệu khá đắt đỏ. Nếu sử dụng tôm thật, giá thành sản phẩm sẽ cao hơn rất nhiều so với các loại mỳ ăn liền thông thường, điều này làm giảm tính cạnh tranh của sản phẩm đối với người tiêu dùng.
Bảo quản: Tôm là thực phẩm dễ hư hỏng, và nếu đưa tôm thật vào trong gói mỳ, việc bảo quản lâu dài sẽ trở thành một thách thức lớn, làm giảm chất lượng và tuổi thọ của sản phẩm.
Thay vì sử dụng tôm thật, các nhà sản xuất thường dùng bột gia vị tổng hợp để tái tạo hương vị tôm. Việc này giúp họ duy trì giá thành hợp lý mà vẫn giữ được hương vị đặc trưng mà người tiêu dùng yêu thích.
Ngày nay, mỳ ăn liền tại Việt Nam đã có vô số loại với các hương vị đa dạng như bò, gà, hải sản, xá xíu, lẩu Thái... Tuy nhiên, bất chấp sự phong phú này, cái tên "mỳ tôm" vẫn được người Việt sử dụng rộng rãi. Dù trên thị trường có nhiều thương hiệu như Hảo Hảo, Omachi, Cung Đình, Đệ Nhất... nhưng chỉ cần nhắc đến "mỳ tôm", người ta đều hiểu đó là mỳ ăn liền nói chung.
Có thể thấy, cái tên "mỳ tôm" không chỉ phản ánh lịch sử phát triển của mỳ ăn liền tại Việt Nam, mà còn là một phần của văn hóa và thói quen ngôn ngữ của người Việt. Nó là minh chứng cho cách con người tiếp nhận và lưu giữ những ký ức ẩm thực qua thời gian.
