Thanh minh là tiết khí thứ 5 trong 24 tiết khí của một năm. Tiết Thanh minh đến sau tiết Lập xuân 60 ngày, sau Đông chí 105 ngày. Tết Thanh minh chính là ngày đầu tiên của tiết khí này.
Tiết Thanh minh thường bắt đầu từ ngày 4/4 - 5/4/2023 và kết thúc vào khoảng ngày 20/4 - 21/4/2023 (tức là kể từ khi kết thúc tiết Xuân phân đến khi bắt đầu tiết Cốc Vũ). Năm 2023, Tết Thanh minh rơi vào ngày thứ ba (5/4/2023).
Tết Thanh minh là ngày lễ quan trọng trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt. Dịp lễ này mang ý nghĩa tri ân các bậc sinh thành, tưởng nhớ người thân đã khuất.
Trong ngày này, các gia đình thường thực hiện một số nghi lễ như thăm mộ tổ tiên, bày mâm cúng để cầu bình an.
3 việc nên làm trong dịp Tết Thanh minh
Dọn dẹp bàn thờ
Trước khi ra mộ, gia chủ nên dọn dẹp nhà cửa, bàn thờ, lau bát hương, thay hoa cúng để thể hiện tấm lòng thành kính.
Tảo mộ
Đây là việc không thể thiếu trong ngày Tết Thanh minh. Công việc chính khi đi tảo mộ là dọn cỏ, quét dọn mộ phần sạch sẽ, bày biện hương hoa, lễ vật để dâng cúng tổ tiên. Tảo mộ là hành động thể hiện tấm lòng thành kính, ghi nhớ công ơn của tổ tiên.
Một số gia đình ở xa không thể trực tiếp đi tảo mộ thì có thể lập mâm cúng tại nhà và thắp hương. Việc này được gọi là cúng vọng tâm.
Các phần lễ ở ngoài mộ gồm hương thơm, tiền vàng, bánh kẹo, hoa quả tươi, trầu cau, rượu trắng, nước sạch để cúng...
Hương cháy được khoảng 2/3 thì có thể lễ tạ, hóa vàng và xin lộc để về nhà làm lễ gia thần, gia tiên.
Đi tảo mộ vào ngày Tết Thanh minh, mọi người cần chú ý một số điều sau:
- Không dẫm đạp lên phần mộ hoặc đồ cúng của các ngôi mộ khác. Khi đưa trẻ con đi cùng, phải chú ý không để trẻ đùa nghịch.
- Nên hạn chế chụp hình ở nghĩa trang.
- Phụ nữ có thai, người đang bị phong hàn, thấp khớp không nên đi tảo mộ vì khu vực này có khí lạnh, năng lượng xấu, không tốt cho sức khỏe.
- Khi đi tảo mộ không nên chỉ trỏ, bàn tán về các phần mộ khác.
- Ngoài thắp hương cho phần mộ của gia đình, nên thắp hương cho cả những ngôi mộ lân cận.
- Dọn dẹp kỹ lưỡng trước và sau phần mộ, dọn sạch cỏ, cây dại.
Cúng Tết Thanh minh
Sau khi đi tảo mộ về, gia chủ có thể làm lễ cúng Tết Thanh minh. Mỗi gia đình sẽ chuẩn bị lễ vật để cúng tùy theo quan niệm địa phương và điều kiện gia đình, không cần mâm cao cỗ đầy mà chủ yếu quan tâm đến sự nghiêm túc, trang trọng, tấm lòng thành kính.
Một số lễ vật thường thấy trên mâm cỗ cúng Tết Thanh minh là xôi, gà luộc, giò, canh măng, miến, món xào, trái cây và hoa tươi, trầu cau, vàng mã... Bên cạnh đó, một số gia đình sẽ cúng cỗ chay.
Văn khấn Tết Thanh minh tại nghĩa trang
Con lạy chín phương Trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy hương linh... (hiển khảo, hiển tỷ hoặc tổ khảo .....)
Hôm nay là ngày...
Nhân tiết...
Tín chủ chúng con là... ngụ tại...
Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn vô cực, nền đức cao dày, gây dựng cơ nghiệp của.... chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh... lai lâm hiển hưởng.
Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ, tu sửa minh đường hậu quỷ cho thêm vững chắc. Nhờ ơn Phật Thánh phù trì, đội đất trời che đất chở, cảm niệm thần linh phù độ, khiến cho được chữ bình an, âm siêu dương thái. Con cháu chúng con xin vì chân linh.... phát nguyện tích đức tu nhân, làm duyên, giúp đỡ cô nhi quả phụ, tế bần cứu nạn, hiếu thuận tông nhân để lấy phúc này hướng về tiên tổ.
Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà, che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều dữ xua đi, độ cho gia đạo hưng long, cháu con vinh hưởng lộc trời, già trẻ nhuần ơn Phật Thánh.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.
Văn khấn Tết Thanh minh tại nhà
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy các ngài thần linh bản xứ cai quản trong khu vực này.
Hôm nay là ngày ...
Tín chủ chúng con là... ngụ tại...
Nhân Tết Thanh minh, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước án, kính mời chư vị tôn thần lai lâm chiếu giám.
Gia đình chúng con có ngôi mộ của... (cha, ông hay cụ tam đại, tứ đại theo vai của người dưới mộ so với tín chủ) táng tại xứ này, nay muốn sửa sang xây đắp.
Chúng con xin kính cáo các đấng thần linh, thổ công, thổ phủ, long mạch, tiền chu tước, hậu huyền vũ, tả thanh long, hữu bạch hổ và chư vị tôn thần cai quản trong khu vực này.
Chúng con kính mời các vị chư thần về đây chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho vong linh được an nhàn yên ổn, siêu thoát.
Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con toàn gia mạnh khỏe an bình, bốn mùa không tật ách, tám tiết hưởng thái bình.
* Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm.
