Vì sao có loại cá nhiều thủy ngân hơn cá khác?
Thủy ngân tồn tại tự nhiên trong môi trường nước, đặc biệt là đại dương. Khi đi vào hệ sinh thái biển, chất này không bị đào thải nhanh mà tích tụ dần qua chuỗi thức ăn. Cá nhỏ hấp thụ thủy ngân từ sinh vật phù du, cá lớn ăn cá nhỏ, và cứ thế, hàm lượng thủy ngân tăng lên theo từng bậc.
Những loài cá sống càng lâu, kích thước càng lớn và đứng càng cao trong chuỗi thức ăn thì nguy cơ tích tụ thủy ngân càng rõ rệt. Đây là lý do vì sao có những loại cá nhìn rất “đáng tiền” nhưng lại không nên xuất hiện quá thường xuyên trong mâm cơm gia đình.
Cá kiếm – “đại gia” đại dương với lượng thủy ngân cao
Cá kiếm là một trong những loài cá thường được nhắc đến đầu tiên khi nói về thủy ngân. Đây là loài săn mồi lớn, sống nhiều năm ngoài đại dương và nằm ở vị trí cao trong chuỗi thức ăn biển. Thịt cá kiếm chắc, ít xương, thường được bán dưới dạng phi lê dày, nhìn rất hấp dẫn.
Chính kích thước lớn và vòng đời dài khiến cá kiếm tích tụ thủy ngân ở mức cao hơn nhiều loài cá khác. Dù không phải lúc nào cũng xuất hiện ở chợ truyền thống, cá kiếm lại khá phổ biến tại các quầy hải sản đông lạnh nhập khẩu, nơi người mua dễ bị thu hút bởi hình thức đẹp mắt mà ít để ý đến yếu tố an toàn lâu dài.
Cá ngừ đại dương cỡ lớn – càng to càng đáng cân nhắc
Cá ngừ không phải lúc nào cũng “đáng lo”, nhưng cá ngừ đại dương cỡ lớn lại là câu chuyện khác. Những con cá ngừ nặng hàng chục đến hàng trăm ký, với phần thịt đỏ sẫm và thớ thịt dày, thường có hàm lượng thủy ngân cao hơn cá ngừ nhỏ.
Trong khi cá ngừ vằn hay cá ngừ sọc dưa được xem là lựa chọn nhẹ nhàng hơn, thì cá ngừ đại dương lớn lại nên được tiêu thụ có chừng mực. Khi mua cá ngừ cắt khoanh hoặc phi lê, nhiều người chỉ chú ý đến màu thịt đẹp và độ tươi, mà quên rằng kích thước con cá ban đầu mới là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mức độ tích tụ thủy ngân.
Cá thu cỡ lớn, cá thu vua – quen thuộc nhưng không nên chủ quan
Cá thu là loại cá rất quen trong bữa cơm Việt, từ kho, chiên đến nấu canh đều hợp. Tuy nhiên, không phải cá thu nào cũng giống nhau về mức độ an toàn. Cá thu cỡ lớn hoặc cá thu vua sống xa bờ thường có xu hướng tích tụ thủy ngân nhiều hơn cá thu nhỏ đánh bắt gần bờ.
Về mặt sinh học, cá thu là loài săn mồi, ăn cá nhỏ và các sinh vật biển khác. Khi cá càng lớn, lượng thủy ngân tích lũy trong cơ thể càng tăng theo thời gian. Vì vậy, những con cá thu vừa phải về kích thước thường được xem là lựa chọn cân bằng hơn cho bữa ăn hằng ngày.
Cá mập, cá kình và nhóm săn mồi đỉnh chuỗi
Cá mập không phổ biến trong bữa ăn người Việt, nhưng lại thường được nhắc đến như ví dụ điển hình về tích tụ thủy ngân. Tương tự, cá kình và một số loài cá săn mồi lớn khác trong đại dương cũng có đặc điểm sinh học gần giống nhau: sống lâu năm và ăn nhiều loài cá khác.
Chính vị trí ở đỉnh chuỗi thức ăn khiến nhóm cá này tích lũy thủy ngân ở mức rất cao. Việc nhắc đến chúng không nhằm gây lo sợ, mà giúp người tiêu dùng hiểu rõ nguyên lý: không chỉ riêng cá mập, mà bất kỳ loài cá săn mồi lớn nào cũng cần được tiêu thụ thận trọng.
Cá bơn – thịt trắng, dễ ăn nhưng không nên dùng thường xuyên
Cá bơn là loại cá biển thịt trắng, ít xương, dễ chế biến và thường được nhiều gia đình ưa chuộng. Tuy nhiên, cá bơn sống sát đáy biển – nơi kim loại nặng dễ lắng đọng – và có vòng đời tương đối dài.
Chế độ ăn của cá bơn chủ yếu là sinh vật đáy và cá nhỏ, khiến thủy ngân tích tụ dần theo thời gian. Trên thực tế, cá bơn càng lớn, miếng phi lê càng dày thì hàm lượng thủy ngân càng cao. Đây là loại cá nên ăn với tần suất vừa phải, đặc biệt với trẻ nhỏ hoặc người có thói quen ăn cá thường xuyên.
Chọn cá thông minh để bữa cơm vừa ngon vừa yên tâm
Không cần quá lo lắng hay loại bỏ cá khỏi thực đơn. Nguyên tắc đơn giản khi đi chợ là ưu tiên cá nhỏ và vừa, cá bán chạy trong ngày, cá đánh bắt gần bờ. Những loại cá quá to, thịt đỏ sẫm, được quảng cáo là hàng đại dương hay hàng hiếm nên được dùng xen kẽ, không ăn dồn dập nhiều bữa liền.
Kết bài
Cá vẫn là nguồn dinh dưỡng quý giá, nhưng chọn đúng loại và đúng kích thước sẽ giúp lợi ích ấy trọn vẹn hơn. Hiểu về thủy ngân không phải để sợ cá, mà để đi chợ tỉnh táo hơn. Khi biết dừng lại đúng lúc trước những miếng cá “quá to, quá đẹp”, bữa cơm gia đình sẽ vừa ngon miệng, vừa an tâm lâu dài.
