Xương sông – Loại rau “quen mà lạ”
Nếu bạn từng lớn lên ở vùng quê Bắc Bộ hay miền Trung, hẳn chẳng xa lạ gì với cây xương sông. Loài cây có lá thuôn dài, mép răng cưa và hương thơm hăng hăng rất đặc trưng này từng mọc tràn ven bờ rào, bờ bụi. Với người dân quê, xương sông như một phần không thể thiếu trong bữa ăn gia đình – từ món chả cuốn, canh cá đến gỏi cá.
Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng loại rau mọc bờ bụi năm nào giờ đây lại được bán với giá “trên trời” – 70.000 đồng/kg tại các chợ thành phố, thậm chí có lúc còn khan hiếm hàng.
Chị Hoài (quận Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ: “Trước kia tôi chỉ thấy xương sông ở quê, nhưng giờ thì chợ gần nhà cũng bán, giá khá cao nhưng vẫn mua vì không dễ kiếm được loại lá nào có hương vị thay thế. Ăn một lần là nhớ mãi.”
Hương vị dân dã, nâng tầm món ăn
Không như các loại rau thông dụng khác, lá xương sông có mùi thơm rất riêng – vừa the nhẹ, vừa thoảng hăng. Khi nấu chín, mùi thơm này càng đậm, giúp khử tanh, kích thích vị giác và đặc biệt hợp với các món chả hoặc món hấp.
Món chả thịt cuốn xương sông – đặc sản trứ danh của miền Bắc – được yêu thích không chỉ bởi độ đậm đà mà còn nhờ lớp lá bên ngoài cháy cạnh, thơm nức mũi. Ngoài ra, xương sông còn được dùng để nấu canh với cá, thịt bằm, hoặc băm nhỏ cho vào món xào, món gỏi.
Tại miền Nam, đặc biệt là Tây Ninh, xương sông được xem là "linh hồn" trong mẹt rau rừng ăn kèm bánh tráng phơi sương – món ăn trứ danh của vùng đất này.
"Gia vị vàng" trong đời sống hiện đại
Không chỉ dừng lại ở khía cạnh ẩm thực, xương sông đang được xem là một phần trong xu hướng "quay về thiên nhiên" của người tiêu dùng thành thị. Trong bối cảnh người dân ngày càng quan tâm đến dinh dưỡng lành mạnh, nguyên liệu tự nhiên và ẩm thực truyền thống, xương sông nhanh chóng trở thành "ngôi sao mới" của các phiên chợ thực phẩm sạch.
Chị Thanh Mai – chủ một cửa hàng rau hữu cơ ở TP.HCM cho biết: “Khách hàng đặt xương sông rất nhiều, có hôm tôi nhập 30kg mà chỉ trong sáng đã bán hết sạch. Họ chuộng xương sông vì vừa lành, vừa dễ chế biến, lại giúp nhớ về hương vị tuổi thơ.”
Dễ trồng, dễ sống, nhưng không dễ thay thế
Một điểm cộng lớn khác của xương sông là khả năng sinh trưởng mạnh, dễ trồng và ít tốn công chăm sóc. Cây thường được trồng bằng hạt hoặc giâm cành, chỉ sau khoảng 30 - 40 ngày là có thể thu hoạch. Điều này khiến nhiều gia đình thành thị cũng trồng xương sông ngay tại ban công, sân thượng.
Thế nhưng, để có được lá xương sông đúng vị – không quá già, không quá non – thì người trồng cũng cần tinh ý. Lá quá non sẽ mềm và ít mùi, còn lá quá già thì dai và đắng. Vì vậy, xương sông không dễ thay thế bằng các loại rau khác dù công dụng có thể tương đồng.
Không chỉ là rau – xương sông còn là vị thuốc quý
Theo y học cổ truyền, xương sông có vị cay, tính ấm, quy vào kinh phế. Tinh dầu trong lá có tác dụng tiêu đờm, kháng khuẩn, hỗ trợ điều trị các bệnh về hô hấp như viêm họng, ho dai dẳng.
Theo các tài liệu y học cổ truyền, lá xương sông có thể được giã nát vắt lấy nước cốt, sau đó pha với mật ong để dùng khi bị ho, đặc biệt hiệu quả với các trường hợp ho do lạnh hoặc viêm họng nhẹ. Ngoài ra, loại lá này còn được sử dụng để xông họng hoặc làm nước súc miệng nhằm sát khuẩn, làm dịu các vùng niêm mạc bị tổn thương ở miệng và cổ họng. Cách dùng đơn giản, nguyên liệu dễ tìm khiến xương sông trở thành một phương thuốc dân gian quen thuộc trong nhiều gia đình Việt.
Không những thế, xương sông còn hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau bụng và giải độc. Đây chính là lý do khiến các mẹ, các bà ngày xưa luôn để một bụi xương sông trong vườn nhà, không chỉ để nấu ăn mà còn làm thuốc.
Kết
Xương sông – từ một loài cây bị xem là “vô danh” nơi bờ rào làng quê – giờ đây trở thành “gia vị vàng” trong gian bếp hiện đại. Dù giá đã đội lên tới 70.000 đồng/kg, nhưng với hương vị độc đáo và những công dụng quý báu, xương sông vẫn được người Việt tin dùng và trân quý như một phần của ký ức, của truyền thống và của ẩm thực bản địa.
