Việt Nam – cường quốc nuôi tôm nhưng bỏ phí “kho báu”
Không phải ngẫu nhiên mà tôm được ví như “vàng trắng” của ngành thủy sản Việt Nam. Hàng năm, nước ta xuất khẩu hàng trăm nghìn tấn tôm sang các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, EU, mang về nguồn thu ngoại tệ đáng kể. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), Việt Nam hiện nằm trong top 5 quốc gia xuất khẩu tôm lớn nhất toàn cầu.
Thế nhưng, điều khiến nhiều người phải giật mình là bên cạnh những container tôm xuất khẩu, hàng trăm nghìn tấn vỏ tôm – chiếm khoảng 35% trọng lượng tôm – lại bị bỏ đi hoặc tận dụng rất sơ sài. Những phụ phẩm này thường chỉ được dùng làm thức ăn chăn nuôi giá rẻ, hoặc tệ hơn là trở thành rác thải gây ô nhiễm môi trường.
Vỏ tôm – từ phế phẩm thành nguyên liệu tỷ đô
Ít ai biết rằng trong lớp vỏ cứng của con tôm có chứa chitin – một hợp chất tự nhiên có thể chế biến thành chitosan. Chitosan được ví như “nguyên liệu xanh của thế kỷ 21” nhờ những ứng dụng phong phú: sản xuất dược phẩm, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm cao cấp, vật liệu y tế, phân bón hữu cơ và thậm chí là sản phẩm xử lý nước thải thân thiện môi trường.
Theo các chuyên gia, giá trị của chitosan có thể cao gấp 20–25 lần so với tôm nguyên liệu. Nói cách khác, phần mà chúng ta bỏ đi lại có giá trị tiềm năng lớn hơn rất nhiều so với con tôm thương phẩm.
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ sinh học, nếu Việt Nam tận dụng tốt vỏ tôm để sản xuất chitosan, giá trị mang lại có thể lên tới hàng tỷ đô la mỗi năm. Không chỉ gia tăng nguồn thu, việc này còn góp phần giảm thiểu rác thải, hạn chế ô nhiễm và hướng tới nền kinh tế xanh, bền vững.
Vì sao Việt Nam chưa tận dụng hết tiềm năng?
Hiện tại, tại Việt Nam, mới chỉ có một số ít doanh nghiệp đầu tư sản xuất chitosan từ vỏ tôm và quy mô còn khá nhỏ lẻ. Nguyên nhân chính là do công nghệ chiết xuất chitosan đòi hỏi thiết bị hiện đại, quy trình khép kín và chi phí đầu tư ban đầu khá cao. Bên cạnh đó, chưa có chính sách khuyến khích mạnh mẽ hoặc sự liên kết chặt chẽ giữa các khâu trong chuỗi giá trị: từ nuôi trồng – chế biến – tận dụng phụ phẩm.
Trong khi đó, nhiều nước như Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc đã coi chitosan là sản phẩm chiến lược trong phát triển công nghiệp sinh học, với quy mô sản xuất lớn và công nghệ tiên tiến.
Cơ hội để ngành tôm Việt bứt phá
Điều đáng mừng là thời gian gần đây, xu hướng “kinh tế tuần hoàn” đang được Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp quan tâm nhiều hơn. Một số doanh nghiệp chế biến thủy sản đã bắt đầu hợp tác với viện nghiên cứu để thử nghiệm dây chuyền sản xuất chitosan quy mô nhỏ.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Thu Hà nhận định: “Nếu biết tận dụng nguồn phụ phẩm từ tôm, Việt Nam không chỉ nâng cao giá trị xuất khẩu mà còn góp phần xây dựng nền kinh tế xanh, giảm rác thải nhựa và hóa chất độc hại trong sản xuất”.
Muốn hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam cần chú trọng:
- Đầu tư nghiên cứu và chuyển giao công nghệ sản xuất chitosan tiên tiến.
- Xây dựng chuỗi liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp chế biến và đơn vị sản xuất phụ phẩm.
- Có chính sách ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sinh học.
Từ rác thải thành “vàng xanh” – cơ hội không thể bỏ lỡ
Vỏ tôm – thứ từng bị xem là rác thải – đang mở ra một cánh cửa mới cho ngành tôm Việt Nam. Nếu khai thác đúng cách, đây sẽ là “mỏ vàng” giúp ngành thủy sản không chỉ tăng giá trị xuất khẩu mà còn đóng góp cho sự phát triển bền vững, thân thiện với môi trường.
Hy vọng trong tương lai gần, chúng ta sẽ không còn phải tiếc nuối vì để “vàng xanh” rơi rụng ngay trên quê hương mình.
