Sức mạnh của sự linh hoạt
Lão Tử nói: “Nhân chi sinh dã nhu nhược, kỳ tử dã kiên cường”. Tạm dịch nghĩa là con người khi sống thì cơ thể rất mềm yếu, nhưng sau khi chết đi thì lại rất cứng khó mà uốn cong được.
Đặc tính của mềm mỏng là có thể uốn cong được, cũng có thể nén và kéo dãn ra. Chúng ta cũng có thể kiểm soát những đặc tính bằng cách đạp nhẹ hay là kéo nhẹ. Những đặc tính này chỉ có loại vải mềm mới có thể làm được. Còn với những miếng sắt cứng thì không thể làm được.
Làm người cũng cần tuân theo đạo lý này, đại trượng phu cần phải biết nhu biết cương; không được quá cứng nhắc mà cần phải biết biến hóa linh hoạt.
Lấy nhu khắc cương, dùng yếu thắng mạnh
Lão Tử nói: “Thiên hạ mạc nhu nhược vu thủy, nhi công kiên cường giả, mạc chi năng thắng” có nghĩa là thiên hạ không có thứ gì có thể mềm yếu như nước; nhưng khi dùng để tấn công kẻ mạnh thì lại cũng không có gì có thể thắng được nước”.
Không có bất cứ thứ gì có thể thay đổi sự tồn tại của nước, cũng như không thể thay đổi sự kiên cường hay kiên trì của nó. Khi nước va vào đá có thể làm cho đá vỡ vụn.
Tuy vậy nước thì vốn dĩ vẫn vô cùng nhiều, vẫn sẽ tiếp tục ào lên, qua một thời gian khiến cho đá do xói mòn mà bị phá hủy. Lấy nhu khắc cương, lấy yếu thắng mạnh; đó là chân lý của một khía cạnh đặc biệt của sự vật trong cuộc sống này.
Sự kết hợp giữa cương và nhu
Lão Tử nói: “Nhược chi thắng cường, nhu chi thắng cương. Thiên hạ mạc bất tri, mạc năng ngôn”. Câu này có nghĩa là mặc dù ai cũng biết về đạo lý lấy nhu khắc cương, lấy yếu thắng mạnh; tuy nhiên thực tế có mấy ai có thể làm được như vậy đâu.
Bên trên là nói về những ưu điểm của sự mềm yếu. Nhưng mối quan hệ giữ mạnh và yếu thì lại rất phức tạp; chỉ có nói mỗi cái đều có điểm mạnh riêng. Cái gọi là mềm mỏng đôi khi là cái kim ẩn trong miếng vải bông. Cái gọi là cứng rắn cũng không phải có thể từ chối tất cả sự uyển chuyển trong đó. Cho nên nói kết hợp giữa cứng rắn và mềm mỏng là rất hợp lý.
