Chi để khoe, để “giữ hình ảnh”
Không khó để bắt gặp hình ảnh ai đó mua một chiếc túi hàng hiệu chỉ để chụp vài tấm ảnh “sống ảo”, hoặc mời cả nhóm bạn đi ăn ở nhà hàng đắt đỏ dù ví đã cạn.
Điểm chung của họ là luôn muốn người khác nhìn mình bằng ánh mắt ngưỡng mộ. Giá trị bản thân, trong mắt họ, được đo bằng những món đồ có logo lớn hoặc những bữa tiệc sang chảnh. Vấn đề là, khi cảm xúc thèm được công nhận chi phối quá mạnh, họ sẵn sàng vay mượn, thậm chí nợ nần, chỉ để duy trì hình ảnh bề ngoài.
Mua sắm theo cảm xúc
Người EQ thấp thường tìm đến mua sắm như một cách giải tỏa áp lực tức thời. Họ dễ bị cuốn vào các đợt giảm giá, mua hàng online chỉ vì… thấy đẹp, hoặc săn sale như một trò tiêu khiển.
Kết quả là tủ quần áo chật cứng nhưng vẫn “không có gì để mặc”, đồ đạc chất đầy mà nhiều món còn chưa bóc tem. Nguy hiểm hơn, thói quen này khiến họ tiêu trước, nghĩ sau – và ngân sách cá nhân dần rơi vào tình trạng hụt hơi.
Đam mê mới – chi mạnh nhưng chóng chán
Khi bắt đầu một sở thích mới, họ có thể bỏ ra hàng chục triệu để sắm dụng cụ, thiết bị xịn nhất: bộ gậy golf, máy ảnh full-frame, bộ đồ leo núi chuyên nghiệp… Ban đầu thì hào hứng lắm, nhưng vài tháng sau, những món đồ ấy nằm yên một góc, phủ bụi.
Chi tiêu theo hứng khởi ban đầu mà thiếu kế hoạch khiến khoản đầu tư cho sở thích trở nên lãng phí, nhất là khi số tiền đó lẽ ra có thể dành cho những nhu cầu cần thiết hơn.
“Mạnh tay” để gây ấn tượng
Một số người tin rằng muốn xây dựng mối quan hệ thì phải “mở hầu bao” thật rộng. Họ sẵn sàng bao trọn bữa ăn, mua quà đắt tiền cho người mới quen hay chi mạnh trong những lần gặp đầu.
Thực tế, mối quan hệ được xây dựng từ sự quan tâm chân thành thường bền vững hơn những gì mua được bằng tiền. Khi nguồn lực tài chính không còn dồi dào, những mối quan hệ kiểu này cũng dễ phai nhạt.
Đầu tư theo phong trào
Những người EQ thấp dễ bị tác động bởi câu chuyện “người kia lãi lớn” mà quên mất cần tìm hiểu kỹ trước khi xuống tiền. Họ lao vào mua cổ phiếu, tiền ảo, đất nền… chỉ vì “ai cũng làm”.
Khi thị trường không như kỳ vọng, họ rơi vào trạng thái hoang mang, thậm chí mất trắng. Nguyên nhân sâu xa là sự vội vàng, muốn kiếm lợi nhuận nhanh mà thiếu tầm nhìn dài hạn.
Vì sao EQ ảnh hưởng đến cách tiêu tiền?
Trí tuệ cảm xúc không chỉ liên quan đến cách chúng ta đối xử với người khác, mà còn phản ánh khả năng quản lý bản thân – trong đó có tài chính.
Người EQ cao thường biết lùi lại để cân nhắc: “Món này có thực sự cần không? Mình có thể chi bao nhiêu mà vẫn an toàn?”. Họ có kế hoạch rõ ràng, biết ưu tiên và hiểu rằng không phải nhu cầu nào cũng cần được đáp ứng ngay.
Ngược lại, người EQ thấp thường ra quyết định chi tiêu dựa trên cảm xúc bùng lên ở hiện tại. Họ dễ bị tác động bởi đám đông, bởi lời khen hay nỗi sợ “bị bỏ lại phía sau”.
Làm sao để thoát khỏi vòng xoáy “kiếm – tiêu – thiếu”?
Nếu nhận thấy mình có một hoặc vài thói quen kể trên, bạn hoàn toàn có thể thay đổi bằng cách:
- Tạm dừng trước khi mua: Đặt ra quy tắc 24 giờ – nếu vẫn thấy cần sau một ngày thì hãy mua.
- Xác định giới hạn chi tiêu cho từng nhóm: Ví dụ, 10% thu nhập cho mua sắm, 5% cho sở thích…
- Ghi chép lại các khoản chi: Chỉ cần 1-2 tháng, bạn sẽ nhận ra mình đã lãng phí ở đâu.
- Tập trung vào giá trị lâu dài: Đặt câu hỏi “Điều này giúp mình thế nào trong 1-2 năm tới?” trước mỗi khoản chi lớn.
Khi học cách quản lý cảm xúc và hành vi mua sắm, bạn không chỉ cải thiện tài chính mà còn thấy mình tự tin, chủ động hơn trong cuộc sống.
Kết
Tiêu tiền không xấu. Vấn đề là tiêu như thế nào để vừa tận hưởng hiện tại, vừa đảm bảo cho tương lai. Khi biết đặt cảm xúc dưới sự kiểm soát của lý trí, bạn sẽ nhận ra: sự thoải mái thật sự không đến từ ánh mắt ngưỡng mộ của người khác, mà từ cảm giác yên tâm khi tài chính trong tầm tay.
