Theo Sohu, lúc 2 giờ sáng, bà Lưu, 52 tuổi, bỗng tỉnh giấc vì cơn đau bụng dữ dội. Bà co rúm trên giường, trán đổ mồ hôi lạnh, trong bụng như bị một bàn tay nắm chặt. Chồng bà vội vàng đưa đến bệnh viện. Kết quả kiểm tra khiến cả gia đình hốt hoảng: ung thư dạ dày giai đoạn sớm.
Qua tìm hiểu thói quen ăn uống, bác sĩ chú ý đến lọ “mỡ lợn tự nấu” mà bà Lưu mang theo. Bà cho biết: “Dầu này nấu từ mùa đông năm ngoái, để trong lọ men sứ, suốt thời gian để trên bậu cửa sổ bếp…”
Bà Lưu vốn nổi tiếng là người “biết chi tiêu”. Bà luôn nói mua dầu siêu thị đắt, nên tự mua mỡ lợn về nấu một lần cả lọ lớn, đủ dùng cả nửa năm. Khi xào nấu, chỉ cần một muỗng dầu là mùi thơm lan tỏa, bà thấy “mới đúng là món ăn ngon”. Tuy nhiên, nửa năm gần đây, bà thường cảm thấy đầy bụng, ợ chua, thỉnh thoảng táo bón hoặc tiêu chảy nhẹ, nhưng không mấy để ý.
Chỉ đến khi cơn đau bụng không chịu nổi, bà mới phải đi khám. Bác sĩ cảnh báo: “Mỡ lợn chứa nhiều acid béo bão hòa, ăn lâu dài dễ tổn thương niêm mạc dạ dày. Cộng với bảo quản không đúng cách, dầu bị oxy hóa, nguy cơ gây ung thư càng cao.”
Câu chuyện của bà Lưu không phải cá biệt. Theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc, mỗi năm nước này ghi nhận khoảng 400.000 ca ung thư dạ dày mới, trong đó khoảng 15% liên quan đến việc sử dụng lâu dài dầu ăn kém chất lượng.
5 loại dầu ăn tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư
- Dầu chiên đi chiên lại nhiều lần
Nhiều gia đình để tiết kiệm, dùng một nồi dầu chiên đi chiên lại. Tuy nhiên, dầu chịu nhiệt cao sẽ phân hủy, sinh ra các chất gây ung thư như benzo[a]pyrene hay acrylamide, bám vào thực phẩm, ăn lâu dài sẽ tăng nguy cơ ung thư dạ dày, ung thư ruột.
Khuyến nghị: hạn chế chiên rán; nếu chiên phải dùng dầu mới; ăn ngoài hạn chế thực phẩm chiên rán ở vỉa hè.
- Dầu ép thủ công từ nguyên liệu mốc
Một số người tin rằng dầu ép truyền thống “thuần tự nhiên, không phụ gia”. Nhưng nguyên liệu ở các xưởng nhỏ thường bảo quản kém, dễ mốc, sinh aflatoxin – chất gây ung thư mạnh, chịu nhiệt cao, chiên nấu vẫn không mất.
Khuyến nghị: không mua dầu thủ công không rõ nguồn gốc; chọn dầu thương hiệu uy tín, xem kết quả kiểm định; bảo quản nguyên liệu khô ráo, thoáng mát.
- Dầu đã mở nắp quá 3 tháng
Dầu tiếp xúc không khí sẽ oxy hóa, sinh ra gốc tự do và peroxit, tấn công tế bào, làm lão hóa và có thể gây ung thư.
Khuyến nghị: chọn dầu gói nhỏ, dùng bao nhiêu mua bấy nhiêu; bảo quản kín, tránh ánh sáng và nhiệt, tốt nhất để tủ lạnh; dầu có mùi ôi hoặc màu sẫm phải vứt ngay.
- Dầu pha rẻ tiền
Dầu pha giá rẻ thường không rõ nguồn gốc, có thể trộn dầu kém chất lượng hoặc dầu hydro hóa, sinh acid béo trans, tăng nguy cơ tim mạch và ung thư.
Khuyến nghị: đọc nhãn kỹ, tránh “partially hydrogenated oil”; chọn dầu đơn loại hoặc có ghi rõ tỉ lệ acid béo.
- Dầu động vật tự nấu
Mỡ lợn, mỡ bò… tuy thơm nhưng chứa nhiều acid béo bão hòa. Ăn lâu dài dễ tăng mỡ máu, xơ vữa động mạch, ảnh hưởng sức khỏe tổng thể, tăng nguy cơ một số loại ung thư.
Khuyến nghị: hạn chế, không quá 2 lần/tuần; ưu tiên dầu thực vật như dầu ô liu, dầu hạt chè.
Cách sử dụng dầu ăn khoa học
Kiểm soát lượng dầu: Người lớn không nên dùng quá 25–30g/ngày (2–3 muỗng canh). Có thể dùng bình dầu có vạch chia để kiểm soát chính xác.
Luân phiên các loại dầu: Các loại dầu chứa acid béo khác nhau, luân phiên giúp cân bằng dinh dưỡng. Nấu ở nhiệt cao dùng dầu có điểm bốc khói cao như dầu hạt chè, dầu cám gạo; trộn salad dùng dầu ô liu nguyên chất, dầu hạt lanh; xào nấu hàng ngày dùng dầu đậu phộng, dầu đậu nành.
Chú ý nhiệt độ nấu: Dầu quá nóng sinh chất độc hại. Nên áp dụng phương pháp “nồi nóng dầu lạnh”, khi dầu đạt 150–180°C, mặt dầu nổi sóng nhưng chưa bốc khói, mới cho thực phẩm vào.
Bảo quản đúng cách: Ánh sáng làm dầu oxy hóa nhanh, nên dùng chai không trong suốt, đậy kín sau khi dùng; nếu bếp nóng, có thể để tủ lạnh, ngoại trừ dầu ô liu.
