Vua Minh Mạng (1791 – 1841) là vị hoàng đế thứ hai của triều Nguyễn. Ông trị vì từ năm 1820 cho đến khi ông qua đời. Nhắc đến vua Minh Mạng nhiều người biết ông là vị vua đông con nhất nhưng ít ai biết đến câu chuyện về các hầm chứa kho báu mà vị vua này đã chôn ở Đại Nội Huế khi còn tại vị.
Đại Nam thực lục (Quốc sử quán triều Nguyễn) có ghi chép lại rằng, có 3 hầm chứa bạc vô cùng giá trị của vua Minh Mạng đã được tìm thấy ở Đại Nội Huế dưới thời các vua Thành Thái và Duy Tân.
Câu chuyện bắt đầu vào năm Thành Thái thứ 11 (1899), khi Khâm sứ đại thần Boulloche nhận được tin báo của Hoằng Trị quận vương Hồng Tố nói đời vua Minh Mạng và Thiệu Trị có chôn nhiều bạc trong Đại Nội Boullochoe đã xúc tiến việc tìm nơi chứa bạc này.
Dựa trên các thông tin thu thập được, ông quan người Pháp này đã phái Quan hội đồng và phái 100 phu khỏe đào bới và đã tìm thấy một hầm chứa hàng vạn nén bạc.
Tất cả bạc được giấu là bạc ba vết, loại bạc chuẩn của triều Nguyễn, trên thường có 3 cụm chữ triệu đóng riêng rời. Boulloche trích 30.000 nén để Thượng thư Bộ Hộ Trương Như Cương, Hội biện Đô Ty chở ra Ngân hàng Hải Phòng đổi lấy tiền chi viện các việc công ích.
Sau này ông Khâm sứ đại thần nói với vua số bạc ấy trừ thuế, phí tổn đài tải quy ra tiền tổng cộng là 460.350 đồng, được gửi vào Ngân hàng Thượng Hải.
Tuy nhiên, hầm bạc do Khâm sứ đại thần Boulloche tìm thấy không phải là hầm bạc duy nhất. 6 năm sau, vào tháng 7/1915 dưới triều vua Duy Tân, hầm bạc thứ hai được phát hiện tình cờ trong quá trình đào đất sau cửa Tường Loan để sửa chữa ống nước trong khuôn viên Đại Nội.
Lúc đó, Phủ Phụ chính cùng Khâm sứ đại thần Charles tới xem thấy đây là một hầm gạch trong lộ ra hòm gỗ hai đầu đều có đai sắt mục đứt lộ ra các thỏi bạc.
Khi đào lên kiểm biên có đến 60 hòm gỗ chứa đầy các thỏi bạc, 1 đồng tiền vàng và 1 đồng tiền đồng đỏ, 28 đồng tiền đồng và tấm bia đá khắc 16 chữ dịch nghĩa “Giáp Ngọ ngày tốt, mười vạn bạc ròng, lưu làm quốc dụng, ai dám riêng lòng”.
Hầm bạc thứ ba được tìm thấy sau đó một tháng, cũng tại khu vực cửa Tường Loan. Khi thi công sửa chữa miệng ống nước, lúc đào gạch lát nền, những người thợ đụng phải phiến đá, trên ấy có đồng tiền đồng lớn đã nghĩ ngay đó là hầm chôn bạc.
Đích thân vua Duy Tân đã cùng với Khâm sứ đại thần Charles tới xem việc khai quật. Quá trình đào tìm thấy 70 hòm chứa bạc, 1 đồng tiền đồng đỏ, 28 tiền đồng, bia đá khắc 16 chữ, nội dung “Minh Mạng Giáp Ngọ, cất bạc trăm ngàn, của nước không thiếu, chất chứa muôn vàng”.
Vậy là theo chính sử nhà Nguyễn, đã có 3 lần triều đình tìm thấy hầm bạc thời vua Minh Mạng. Cả 3 lần tìm “kho báu” đều có sự giám sát của quan Khâm sứ người Pháp và số phận của chúng đều đã được người Pháp định đoạt.
Câu hỏi đặt ra là vì sao vua Minh Mạng lại cho chôn giấu một lượng bạc lớn như vậy? Giả thuyết cho rằng, việc chôn bạc được tiến hành khi Lê Văn Khôi dấy binh nổi dậy, chiếm nhiều tỉnh, khiến triều đình lo ngại. Vì lo sợ có ngày Kinh thành lâm nguy, vua Minh Mạng đã cho chôn của cải để phòng xa…
