Trong số các loại rau dại mọc tự nhiên trong vườn nhà, từng góp phần vào những bữa cơm giản dị của người dân quê, cây rau sâm đất nổi bật lên như một đại diện đáng nhớ.
Theo các tài liệu, cây rau sâm đất, còn gọi là đông dương sâm, sâm mồng tơi, sâm thảo, thuộc họ rau sam và có tên khoa học là Talinum fruticosum. Đây là một loại thảo mộc thẳng đứng, sống được một năm và có thể phát triển cao tới 40cm. Thân cây phân nhánh, lá dày hình trái xoan, mọc so le tại gốc thành những cuống ngắn.
Rau sâm đất, có xuất xứ từ Trung Mỹ, đã được du nhập vào Việt Nam và hiện nay xuất hiện phổ biến ở cả ba miền. Trước đây, loại cây này mọc dày đặc ở những bãi đất trống, sau vườn nhà hay ven đường. Nhờ đặc tính dễ sinh trưởng, sâm đất phát triển mạnh mẽ trong mọi điều kiện.
Trong những thời kỳ khó khăn, người dân thường hái rau sâm đất để nấu canh, xào hoặc luộc. Canh rau sâm đất có vị ngọt, hơi chua giống rau mồng tơi nhưng không có nhớt và mang lại hương vị độc đáo.
Chị Hoàng Lan (ở Nam Định) nhớ lại: "Ngày ấy mình thường hái rau này ở sau vườn nhà để nấu canh cùng rau tập tàng, hoặc xào tỏi. Thứ rau này có mùi thơm đặc trưng, kết hợp với tôm đồng hoặc cua đồng sẽ tạo nên món canh thanh mát ngày hè, rất được ưa chuộng thời bấy giờ."
Từ một loại rau dân dã gắn liền với bữa cơm quê hương, rau sâm đất nay đã trở thành đặc sản nổi tiếng trong các thành phố, được bày bán tại chợ và siêu thị. Bên cạnh việc sử dụng như một loại rau ăn thông thường, sâm đất còn được biết đến như một loại thảo dược quý, có nhiều công dụng trong việc chữa bệnh.
Người dân thường sử dụng củ sâm đất để ngâm rượu, tạo ra loại rượu có mùi vị tương tự như rượu “nhân sâm” của Hàn Quốc, rất tốt cho sức khỏe. Có lẽ, chính từ đó mà tên gọi sâm đất đã ra đời.
Ở các chợ quê và chợ trực tuyến, rau sâm đất xuất hiện nhiều mỗi khi đến mùa, với giá khoảng 50.000 đồng/kg. Được biết đến như một loại rau sạch, nhiều người đặt mua rau sâm đất để thay đổi bữa ăn gia đình hoặc để tìm lại hương vị của tuổi thơ.
Chị Thanh (Hà Đông, Hà Nội) chia sẻ: "Ngày trước ở quê, sâm đất mọc khắp nơi, cây nào cũng xanh tốt và dễ phát triển. Chỉ cần ra vườn một lát là có thể hái được cả rổ rau để chế biến. Nhưng ăn nhiều cũng chán, ăn không hết. Bây giờ, muốn ăn sâm đất phải đặt hàng trước. Ở chung cư, thỉnh thoảng có người mang rau sâm đất từ quê lên bán, nhưng phải nhanh tay mới đặt được."
Do nhu cầu cao, một số nơi đã mở rộng mô hình trồng rau sâm đất để bán ra thị trường. Chỉ sau khoảng 2 tháng, cây đã có thể cho thu hoạch lá và đọt non. Việc trồng rau này không đòi hỏi chăm sóc cầu kỳ, chỉ cần tưới nước đều đặn, và có thể thu hái trong nhiều tháng.