Tên khoa học của chim sâm cầm là Fulica Atra, là một loài chim thuộc họ Gà nước (Rallidae). Kích thước của chúng ở mức trung bình, một con trưởng thành nặng khoảng 0,5-0,8kg, thần bầu và có thể nhỏ hơn vịt trời một xíu. Đầu và cổ của chúng khá dài, phủ lông đen, mắt đỏ, mỏ nhọn màu vàng, mào có mộc cục thịt rộng với màu trắng ngà và hơi nhô lên. Lông vùng bụng của chúng có màu xám, lông đuôi màu thẫm hơn, lông ở phần cánh thì ngắn và có màu phớt tím.
Chân của chim sâm cầm khá dài, lông có màu xám lục, mỗi chân có 4 ngón, 2 ngón giữa có 3 đốt và 2 ngón bên có 2 đốt. Ở giữa các ngón chân đều có lớp màng mỏng giúp chim có thể bơi và lặn một cách hiệu quả.
Tại Việt Nam, chim sâm cầm thường di cư từ phương Bắc về để tránh mùa đông lạnh giá. Trước khi bay về đến hồ Tây – nơi mà chúng thường tập trung số lượng lớn thì thường ghé qua những vùng đầm lầy nơi ngã ba sông Lô – sông Thao – sông Hồng để nghỉ ngơi và kiếm ăn. Chim sâm cầm ở lại hồ Tây kiếm ăn suốt trong mùa đông và bay về phương Bắc khi mùa hè và những ánh nắng của mặt trời rọi xuống. Bên cạnh đó, chúng còn tập trung nhiều ở vùng đầm lầy, hồ ở vịnh Hải Dương, Ninh Bình, Bắc Ninh.
Trước đây chim sâm cầm được biết đến là một loại cao lương mĩ vị mà chỉ có những người trong hoàng tộc, nhà vua, quan lớn mới được sử dụng. Chim sâm cầm được xem như một món ăn quý giá và hiếm vì vậy chúng được xếp vào hàng cực phẩm trong ẩm thực.
Thịt sâm cầm mềm, có màu đỏ tươi và có thể được chế biến cầu kỳ thành nhiều món ăn đặc sản, bổ dưỡng và đắt đỏ. Chẳng hạn như sâm cầm bao huyết, sâm cầm nướng, sâm cầm hầm sâm, sâm cầm hầm thuốc bắc, sâm cầm hấp,…
Thịt sâm cầm lành tính, nấu chung với các loại thuốc quý như kỷ tử, hạt sen, nhân sâm, đương quy, thục địa sẽ có tác dụng bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe, phục hồi sau bệnh,… rất hiệu quả. Bên cạnh đó, thịt chim còn rất phù hợp với người bị thiếu máu, người cao tuổi bị suy nhược cơ thể, bà bầu mới sinh, đang mang thai hoặc trẻ em bị suy dinh dưỡng.
Đôi chân của sâm cầm cũng được nhiều người sử dụng. Chân cắt ra, rửa sạch, sấy khô, ngâm với rượu mạnh trong thời gian càng lâu càng tốt sẽ có tác dụng làm thuốc bóp chữa đau gân cốt, xương khớp, đau nhức,… Nhất là rượu chân sâm cầm rất tốt cho người cao tuổi, người thường xuyên lao động mạnh hay người mắc bệnh xương khớp.
Vì chim sâm cầm tốt cho sức khỏe, thịt của chúng cũng có thể tạo nên nhiều món ăn bổ dưỡng, phù hợp với nhiều đối tượng sử dụng nên giá của nó ở mức khá cao, dao động từ 800.000 – 1.000.000 đồng/kg.
Cũng vì mức giá khá cao nên không phải ai cũng có cơ hội để được thưởng thức. Nhưng vì lợi nhuận kinh tế mà chim sâm cầm mang lại, hiện có khá nhiều trang trại nuôi sâm cầm công nghiệp, mức giá có thể rẻ hơn nhưng vẫn cao.
