Dún đá
Đây chính là mầm rêu mọc từ những tảng đá vôi trắng đặc trưng của Ninh Bình, được hình thành bởi nước mưa đọng lại.
Người dân Ninh Bình kể lại rằng, trước đây cuộc sống nghèo khổ, thiếu thốn nên người dân kéo cả đoàn lên núi lấy dúi đá. Dúi đá có hình dạng giống nấm tai mèo nhưng trong suốt như thạch, mùi hơi tanh của rêu và sờ vào mát lạnh. Tuy nhiên, không phải núi nào cũng có dún. Chỉ có những dãy núi đá tai mèo, ít cây, có nhiều nắng nhưng phải có đủ ngóc ngách để nước đọng lại thì dúi đá mới phát triển.
Ở Ninh Bình, những khu vực như núi Nghẽn, núi Cầu Đen (gần chùa Bái Đính bây giờ); núi Dếnh, núi Dược (khu vực cầu Gián Khẩu) là nơi có nhiều dún đá nhất. Cứ sau mỗi cơn mưa dúi đá lại được hình thành, lúc đó bà con đi khai thác rồi bán nhiều tại các chợ quên vùng Hoa Lư.
Sau khi mang về, dún đá được ngâm nước gạo, đãi, rửa cẩn thận cho sạch hết bụi bẩn, cho lên rá đồ hoặc cho vào nồi luộc. Dún đá ban đầu có màu xanh, khi chuyển sang màu vàng là chín, ăn được. Trước đây các cụ thường chế biến đơn giản, luộc chấm mắm hoặc ăn chung với riêu cua. Nhưng giờ đây, dún đá được biến tấu thành nhiều món ăn lạ miệng như salad, riêu cua, canh, nộm, xào, thậm chí là muối chua, phơi khô như rong biển,…
Dún đá giờ đây trở thành đặc sản của Ninh Bình, nổi tiếng khắp nơi nhờ sự độc lạ nhưng không phải ai cũng có cơ hội ăn thử.
Anh Biên (sống tại Ninh Bình, làm nghề hái dún đá) cho biết: Hiện có ít người làm công việc đi hái dún đá nên món ăn này trở nên khan hiếm, đồng thời khá đắt đỏ. Anh Biên chia sẻ, nếu tranh thủ đi hái dún đá thì khi về đến nhà đã có người đến hỏi mua. Mức giá họ đưa ra thường là 30.000 đồng/kg dún tươi hoặc 100.000 đồng/kg dún khô. Các nhà hàng mua dún đá về và chế biến thành nhiều món đặc sản, khi lên mâm có giá tới hàng vài trăm ngàn đồng.
Rong mứt
Loại rong biển này rất lạ, có nhiều ở vùng biển Đà Nẵng và Quảng Ngãi. Người dân nơi đây ưu ái gọi nó là “lộc của biển”. Rong mứt là một loại rong biển, mọc bám trên các gành đá ven bờ biển, chỉ xuất hiện vào các tháng 10-12 âm lịch. Không cần trồng, không cần chăm sóc nhưng rong mứt giúp người dân miền biển có nguồn thu nhập đáng kể.
Thời gian sinh trưởng của rong mứt rất nhanh, thu hoạch xong nghỉ hai ba hôm là có thể thu hoạch tiếp. Cứ sau mỗi cơn mưa lớn là rong mứt lại mọc lên tua tủa khắp trên các vách đá. Rong mọc ở xa sạch và nhiều hơn rong mọc gần bờ. Vì vậy mà nhiều người dân bất chấp nguy hiểm, khó khăn để ra xa bờ hái mứt. Nếu chịu khó lội ra xa, mỗi ngày có thể hái được khoảng 2kg rong. Giá rong mứt tươi từ 250.000-300.000 đồng/kg. Do đó, thu nhập của một buổi đi hái rong mứt là 500.000 – 600.000 đồng/ngày.
Rong mứt ở Nam Ô được nhận xét là thơm, ngon hơn nhiều so với những vùng khác. Rong mứt có thể chế biến thành nhiều món như canh rong mứt nấu nấm, thịt heo bằm, thịt bò bằm, đậu hũ, tôm,… Rong mứt khô chuẩn bị sẵn, phi hành thơm xào sơ tôm, thịt bằm, đậu hũ, nấm,… rồi thêm nước sôi. Đợi đến khi nước sôi già thì tắt bếp, bỏ rong mứt khô vào đợi 30 giây là rong mứt đã nở ra. Bạn chỉ cần thêm hành ngò, tiêu, nêm nếm gia vị là đã có một chén canh rong mứt chuẩn vị Nam Ô.
