Theo khoản 1 Điều 3 Luật CCCD 2014, căn cước công dân (CCCD) là thông tin cơ bản về lai lịch, nhân dạng của công dân theo quy định của luật này. CCCD gắn chip đóng vai trò thiết bị nhận diện, xác thực danh tính và chìa khóa truy cập thông tin công dân trong hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia.
CCCD gắn chíp tích hợp các thông tin cá nhân như: hộ khẩu, bảo hiểm, bằng lái xe, số CMND cũ,… mã hóa các dữ liệu cá nhân cơ bản như họ tên, ngày tháng năm sinh, quê quán, đặc điểm nhận dạng. Đây phiên bản tối ưu, hiện đại, nhiều tiện ích vượt trội hơn, tạo điều kiện thuận tiện cho công dân thực hiện các giao dịch hành chính, nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý của Chính phủ.
Thẻ CCCD gắn chíp có giá trị sử dụng 15 năm thì CCCD lại có giá trị sử dụng đến những độ tuổi nhất định, đến độ tuổi đó bắt buộc người dân phải đi đổi thẻ CCCD mới.
Theo quy định tại Điều 5 Nghị định 05/1999/NĐ-CP quy định 05 trường hợp phải đổi và 1 trường hợp phải đề nghị cấp lại CMND:
Điều 5. Đổi, cấp lại Chứng minh nhân dân
1 - Những trường hợp sau đây phải làm thủ tục đổi Chứng minh nhân dân:
- a) Chứng minh nhân dân hết thời hạn sử dụng;
- b) Chứng minh nhân dân hư hỏng không sử dụng được;
- c) Thay đổi họ, tên, chữ đệm, ngày, tháng, năm sinh;
- d) Thay đổi nơi đăng ký hộ khẩu thường trú ngoài phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương;
- e) Thay đổi đặc điểm nhận dạng.
2 - Trường hợp bị mất Chứng minh nhân dân thì phải làm thủ tục cấp lại.
Tuy nhiên hiện nay các tỉnh, thành trên cả nước sẽ không thực hiện việc cấp CMND nữa mà đã thống nhất đổi sang cấp Căn cước gắn chip toàn bộ. Do vậy, nếu người đang sử dụng CMND thuộc một trong các trường hợp trên đều phải thực hiện thủ tục đổi sang CCCD gắn chip.
Hạn chót để đổi sang CCCD theo dự thảo Luật Căn cước công dân
Khoản 1 Điều 45 Dự thảo Luật Căn cước công dân của Bộ Công an quy định Chứng minh nhân dân còn thời hạn sử dụng đã được cấp trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì được sử dụng đến hết ngày 31/12/2024.
Như vậy, hạn chót đổi CMND sang thẻ Căn cước cũng có thể là ngày 31/12/2024 theo quy định tại dự thảo Luật Căn cước công dân.
Như vậy theo quy định này thì có thể từ ngày 01/01/2025, CMND chính thức bị khai tử, không còn giá trị sử dụng.
Hiện nay dự thảo Luật Căn cước công dân chưa chính thức được thông qua, do đó, tính đến thời điểm hiện tại vẫn có thể sử dụng Chứng minh nhân dân cho đến khi hết thời hạn hoặc đến mốc tuổi phải đổi theo quy định.
Tiếp tục sử dụng CMND đã hết hạn thì bị phạt như thế nào?
Việc làm lại CMND khi hết hạn (hiện nay là thực hiện đổi sang Căn cước gắn chip) là nghĩa vụ cũng như trách nhiệm của công dân.
Do đó, nếu CMND sắp hết hạn hay công dân thuộc một trong các trường hợp phải đổi và phải đề nghị cấp lại như nêu ở phần nội dung trên thì tiến hành đổi từ CMND sang Căn cước để đảm bảo quyền lợi của mình.
Về mức phạt đối với hành vi dùng CMND hết hạn, tại điểm b khoản 1 Điều 10 Nghị định 144/2021/NĐ-CP có quy định phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300 - 500 nghìn đồng đối với hành vi không thực hiện đúng quy định của pháp luật về cấp, đổi, cấp lại thẻ Căn cước công dân.
Do đó, nếu CMND hết hạn mà không đổi sang CCCD thì có thể chịu mức phạt cao nhất tới 500.000 đồng.
