Ở Việt Nam chúng ta trong lịch sử hình thành dựng nước và giữ nước thì có một dòng họ Lê có 2 triều đại là nhà Tiền Lê (980-1009) và nhà Hậu Lê (1428-1789). Đây chính là dòng họ đã sản sinh ra nhiều vị vua nhất trong lịch sử dân tộc. Xét về nguồn gốc, sử sách ghi lại rằng họ Lê Việt Nam là một trong những dòng họ đặc trưng của dân tộc Lạc Việt, đã định cư ở đất Thanh Hóa và Ninh Bình từ lâu đời.
Đặc biệt các vị vua và danh nhân họ Lê, những vị thủy tổ của nhiều chi phái họ Lê ở nước ta đều xuất xứ trên đất Lạc Việt, không có ai xuất xứ từ Trung Quốc. Đặc biệt, ở Việt Nam chỉ có một dòng họ Lê duy nhất, chiếm khoảng 11-15% dân số (theo trang Họ Lê Việt Nam). Đồng thời, họ lê cũng là 4 dòng họ lớn nhất Việt Nam chúng ta sản sinh ra nhiều người tài cống hiến rất nhiều cho sự phát triển của nước nhà.
Dòng họ Lê sản sinh ra nhiều vua nhất Việt Nam
Theo Gia phả họ Lê có ghi lại cho tới ngày này thì dòng họ này được coi là thủy tổ của người Việt từ thời khai sinh lập địa bắt đầu với dân tộc Lạc Việt từ xa xưa. Con the như sách "Lễ hội và Danh nhân lịch sử Việt Nam", Thục phán An Dương Vương là người dòng họ Lê ở Mỹ Đức, Hà Nội ngày nay. Cuối thời Hùng Vương thứ 18, năm 258 trước Công nguyên, Thục phán lên ngôi xưng là An Dương Vương, bỏ Quốc hiệu Văn Lang, đổi tên là Âu Lạc, đóng đô ở Đông Kinh, xây thành Cổ Loa. Thục phán An Dương Vương được tôn là thủy tổ của dòng họ Lê.
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử hình thành và phát triển của mình người trong họ Lê đã đóng góp công sức, tài năng, trí tuệ và xương máu để xây dựng và bảo vệ giang sơn Việt Nam có một hình hài mạnh mẽ như ngày hôm nay. Trong lịch sử thì dòng họ Lê đã có đến 2 lần lập ra triều đại: nhà Tiền Lê trị vì 29 năm (980-1009), nhà Hậu Lê trị vì 361 năm (1428-1789) với thời gian trị vì 390 năm. Vị vua mở đầu cho nhà Tiền Lê là Lê Hoàn. Vua mở đầu cơ nghiệp của nhà Hậu Lê là Lê Thái Tổ (Lê Lợi).
Dòng họ nhiều vua nhất Việt Nam
Trong số 31 vị vua mang họ Lê, Lê Hiển Tông là vị vua có thời gian trị vì lâu nhất. Ông ngồi trên ngai vàng suốt 46 năm (1740-1786). Tuy nhiên giai đoạn này vai trò của vua Lê không được thể hiện rõ ràng vì bị quyền lực của chúa Trịnh lấn át do lúc này đất nước ta đang chia cắt làm đôi Đàng trong và Đàng ngoài.
Ngược lại, theo "Đại Việt Sử Ký Toàn Thư", vị vua Lê có thời gian trị vì ngắn nhất là Lê Long Việt (Lê Trung Tông, con của vua Lê Đại Hành). Ông chỉ được trị vì vỏn vẹn 3 ngày rồi bị em trai là Lê Long Đĩnh lật đổ.
Theo sách “Lịch triều hiến chương loại chí”, Lê Thần Tông của nhà Hậu Lê có 4 con làm vua. Đó là Lê Chân Tông, Lê Huyền Tông, Lê Gia Tông và Lê Hy Tông. Có một giai thoại bất ngờ về vua Lê Trang Tông. Ngày bé ông có biệt danh là Chúa Chổm, tính cách thì phóng khoáng, thích lưu lạc trong dân gian, nợ nần lại chồng chất, đến mức không trả nổi. Cũng từ đó mà có câu nói quen thuộc: “Nợ như Chúa Chổm”. Nguyễn Kim sau này đưa Lê Trang Tông lên làm vua đầu tiên của thời Lê trung hưng.
