Theo Sohu, rạng sáng 3 giờ, chị Lý (45 tuổi, Trung Quốc) bất ngờ thấy tê nửa người bên trái, nói khó. Ban đầu, gia đình cho rằng chị nằm ngủ sai tư thế, nhưng chỉ sau 10 phút, chị đã không thể đứng dậy. Đưa vào bệnh viện, bác sĩ khẩn cấp chụp CT và chẩn đoán chị bị nhồi máu não cấp tính. Nhờ can thiệp kịp thời, chị giữ được tính mạng nhưng cánh tay phải liệt vĩnh viễn.
Đây không phải là trường hợp hiếm. Thống kê cho thấy, mỗi năm Trung Quốc có khoảng 2,8 triệu ca đột quỵ mới, và 1 trong 5 ca tử vong liên quan trực tiếp đến đột quỵ. Nguy hiểm hơn, 80% trường hợp hoàn toàn có thể phòng tránh.
“Thời gian chính là não bộ”
Theo các chuyên gia, não bộ sẽ tổn thương không thể hồi phục nếu cấp cứu muộn.
4,5 giờ vàng: Khoảng thời gian tốt nhất để dùng thuốc tiêu sợi huyết.
6 giờ vàng: Một số trường hợp có thể lấy huyết khối bằng can thiệp mạch.
Quá 6 giờ: Tổn thương não lan rộng, tỷ lệ tử vong và tàn phế tăng vọt.
Các bác sĩ nhấn mạnh: “Phát hiện sớm 1 giây là thêm 1 phần hy vọng sống cho người bệnh.”
Nhận diện nhanh: Ghi nhớ quy tắc BEFAST
Đột quỵ thường đến bất ngờ, âm thầm. Người dân cần nắm rõ quy tắc BEFAST để kịp thời xử trí:
B – Balance: Mất thăng bằng, đi loạng choạng.
E – Eyes: Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc mất thị lực đột ngột.
F – Face: Mặt méo, miệng lệch khi cười.
A – Arms: Một tay yếu, không nhấc lên được.
S – Speech: Nói khó, ngọng hoặc không hiểu lời người khác.
T – Time: Gọi ngay 115 và ghi nhớ thời điểm khởi phát.
Đặc biệt, nếu xuất hiện cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) – các triệu chứng chỉ kéo dài 10–20 phút rồi biến mất – nguy cơ đột quỵ thật trong vòng 48 giờ có thể lên tới 10%.
Vì sao đột quỵ đang trẻ hóa?
Các chuyên gia chỉ ra nhiều nguyên nhân đến từ lối sống thiếu khoa học:
Thức khuya, thiếu ngủ: Ngủ dưới 6 tiếng/ngày, nguy cơ đột quỵ tăng gấp 4,5 lần.
Ngồi lâu, ít vận động: Ngồi ≥8 tiếng/ngày dễ hình thành cục máu đông.
Ăn mặn, nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh: Làm tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu.
Phụ nữ: Mang thai, dùng thuốc tránh thai lâu năm, hoặc bước vào giai đoạn tiền mãn kinh đều có nguy cơ cao.
Giới trẻ mê game, eSports: Ngồi lâu, căng thẳng, uống ít nước khiến nguy cơ đột quỵ cao gấp 3 lần.
Nếu một người có từ 2 thói quen xấu trở lên như ăn mặn, ít vận động, hay thức khuya, thừa cân, các bác sĩ khuyến cáo nên đi khám sớm để tầm soát bệnh.
Phòng ngừa từ sớm – “vá lỗ rò” mạch máu não
Để giảm nguy cơ đột quỵ, cần bắt đầu từ những thay đổi đơn giản trong lối sống:
Ăn uống lành mạnh: Hạn chế muối (≤5g/ngày), giảm dầu mỡ, đường, nước ngọt, tăng cá và rau xanh.
Tập thể dục đều đặn: 150 phút/tuần với cường độ vừa phải như đi bộ nhanh, bơi lội.
Tránh ngồi lâu: Sau mỗi 1 giờ nên đứng dậy vận động ít nhất 5 phút.
Bỏ thuốc lá, hạn chế bia rượu: Sau 1 năm bỏ thuốc, nguy cơ đột quỵ giảm một nửa.
Với người có bệnh nền, việc dùng thuốc là bắt buộc:
Cao huyết áp: Uống thuốc hạ áp đều đặn.
Mỡ máu cao: Dùng thuốc statin để giảm cholesterol, ngăn xơ vữa mạch.
Tiểu đường: Kiểm soát đường huyết, kết hợp thuốc chống kết tập tiểu cầu.
Rung nhĩ: Bắt buộc dùng thuốc chống đông để ngăn cục máu đông.
Cấp cứu đột quỵ: Mỗi phút đều quý giá
Đột quỵ thiếu máu não: Có thể tiêm thuốc tiêu sợi huyết trong 4,5 giờ đầu hoặc lấy huyết khối trong vòng 6–24 giờ.
Đột quỵ xuất huyết não: Phẫu thuật lấy máu tụ, hạ huyết áp, ngăn tái xuất huyết.
Các bác sĩ cảnh báo: “Mỗi phút, 1,9 triệu tế bào não chết đi. Trễ 1 giờ, tỷ lệ cứu sống giảm 10%.”
Không còn là “bệnh của người già”
Đột quỵ đang trở thành kẻ giết người thầm lặng ở mọi lứa tuổi. Từ 20 tuổi, mạch máu đã có dấu hiệu lão hóa; đến 30 tuổi, lối sống không lành mạnh càng dễ đặt một “quả bom hẹn giờ” trong não bộ.
