Khi nhắc đến Hai Bà Trưng, hầu hết người Việt đều sẽ biết đó là Trưng Trắc và Trưng Nhị. Có thể vì vậy mà nhiều người cho rằng, họ của hai bà là Trưng. Tuy nhiên, sự thật không phải như vậy.
Theo bộ sử cổ nhất Việt Nam là Đại Việt sử lược, Hai Bài Trưng sinh ra ở thời nước ta còn là Giao Chỉ. Hai bà là chị em sinh đôi. Sử sách ghi chép hai người sinh vào ngày mùng 1 tháng 8 năm Giáp Tuất - tức năm thứ 14 sau công nguyên). Trưng Trắc là chị, Trưng Nhị là em.
Cha của hai bà mất sớm. Bà Mạn Thiệu (cháu ngoại Hùng Vương) - mẹ của Trưng Trắc, Trưng Nhị đã nuôi dạy các con khôn lớn. Lớn lên, cả hai đều có văn võ song toàn, biết thương dân và có ý chí khởi nghĩa quật cường.
Hai Bà Trưng chính là những nữ anh hùng đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Họ đã cùng nhau khởi binh để đánh đuổi quân Đông Hán và lập ra quốc gia có kinh đô ở Mê Linh. Hai bà dành chiến thắng vang dội, đánh đuổi được giặc ngoại xâm. Sau đó, Trưng Tắc tự phong nữ vương và lịch sự ghi lại với cái tên là Trưng Nữ vương.
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Hai Bà Trưng vốn thuộc dòng dõi Lạc tướng ở Mê Linh. Do đó, họ của hai bà tạm gọi là Lạc.
Dựa theo các ghi chép lịch sử, người ta nhận thấy rằng ở thời Văn Lang - Âu Lạc - Nam Việt, họ của vua và các quý tộc thường được đặt theo tên nước, theo tộc người. Vì vậy, trong lịch sử, Hùng Vương còn được gọi là Lạc Vương. Các Lạc hầu, Lạc tướng cũng mang họ Lạc lấy từ tên Lạc Việt.
Một ví dụ khác, Thực Phán mang họ Thục vì là người nước Thục và cũng là con cháu của vu Thục. Triệu Đà mang họ Triệu do là người từ nước Triệu đến.
Nhiều chuyên gia cho rằng ở thời điểm đầu công nguyên, người Việt khi ấy vẫn chưa có họ. Theo vtcnews, PGS.TS Phạm Quốc Sử, nguyên giảng viên khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội phân tích rằng trong 40 năm đầu sau công nguyên, nước ta chưa đặt họ. Khi đó, con cái theo dòng mẹ. Điều này mới chỉ có thể xác định rằng Hai B à Trưng theo dòng họ của vua Hùng. Thời điểm này, chế độ mẫu hệ được đề cao nên con cái thường theo dòng họ bên ngoài và dòng phụ hệ (theo dòng họ cha) chưa rõ. Vì thế, có thể tạm coi Hai Bà Trưng mang họ Hùng.
Về cái tên Trưng Trắc và Trưng Nhị, có giả thuyết đưa ra rằng xưa kia Trưng vốn là từ “trứng” mà ra. Trưng Trắc, Trưng Nhị mang ý nghĩa là trứng tốt nhất và trứng tốt nhì. Sách Danh tướng Việt Nam ghi tên hai vị nữ tướng là Trứng Chắc và Trứng Nhì, phiên theo tiếng Hán gọi là Trưng Trắc và Trưng Nhị.
GS Nguyễn Khắc Thuần cho biết ở thời đó, Hai Bà Chưng nói riêng và người Việt nói chung chưa có họ. Mẹ của hai bà được gọi là Man Thiện vốn mang ý nghĩa “người Man tốt”. Đây có thể là tên do người Hán Gọi. Có dữ liệu cho rằng bà tên là Trần Thị Đoan. Tuy nhiên, đây là tên thần phả đặt vào khoảng thế kỷ 17, 18 sau này chứ không phải thời điểm bà sống.
