Nằm ẩn mình tại Thanh Khương, Thuận Thành, cách thủ đô Hà Nội chỉ 40km, Chùa Dâu – hay còn được gọi bằng những danh xưng trang trọng như Chùa Cả, Cổ Châu Tự, Diên Ứng Tự, Pháp Vân Tự – đứng vững như một biểu tượng sâu sắc của tín ngưỡng và văn hóa. Đây không chỉ là một ngôi chùa cổ kính, mà còn là một di sản quốc gia đặc biệt, phản ánh giá trị lịch sử, tôn giáo và kiến trúc nghệ thuật đặc sắc. Ngôi chùa hùng vĩ này từ lâu đã được vinh danh là một trong những di tích lịch sử văn hóa hàng đầu của vùng kinh Bắc.
Chùa Dâu, một địa danh linh thiêng sâu sắc với lịch sử hình thành từ năm 187 và hoàn thiện vào năm 226 theo ghi chép của Cục Di sản Văn hóa, đứng vững tại vùng Luy Lâu cổ xưa. Được mệnh danh là cội nguồn của Phật giáo Việt Nam, nơi này không chỉ là bảo tàng tâm linh với việc thờ cúng Tứ Pháp – 4 vị thần cai quản mây, gió, sấm, chớp, mà còn là sự hòa quyện tinh tế giữa nền Phật giáo Ấn Độ và tín ngưỡng dân gian việt.
Kiến trúc độc đáo của Chùa Dâu, với phong cách "nội công, ngoại quốc," bao gồm ba tòa nhà chính – tiền đường, thiêu hương, và thượng điện – xếp liền kề nhau tạo nên hình chữ "工" (công). Điểm nhấn là bốn bức tường vững chãi xung quanh, mỗi bức tường hình chữ "国" (quốc), tạo nên một quần thể kiến trúc đậm nghệ thuật và trang nghiêm.
Đến với Chùa Dâu, du khách sẽ lạc bước vào một không gian tâm linh yên bình, nơi ngôi chùa cổ kính nằm lưng chừng đất cao, bao quanh là vườn cây xanh tươi, đem lại cảm giác thư thái và hòa mình cùng thiên nhiên. Kiến trúc của Chùa Dâu phản ánh rõ nét nghệ thuật và phong cách thời Lê - Nguyễn, với sự pha trộn hài hòa giữa điêu khắc sắc sảo và kiến trúc truyền thống.
Khu tiền đường nổi bật với các điện diêm vương, nhà thiêu hương và điện thờ trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, mỗi công trình đều chứa đựng những câu chuyện lịch sử và văn hóa phong phú. Nhà thượng điện, điểm nhấn kiến trúc đặc sắc, gợi lên vẻ uy nghiêm và tinh thần văn hóa Việt Nam đặc trưng. Cùng với đó, bộ sưu tập tượng la hán, với 18 pho tượng được chạm khắc công phu, khắc họa rõ từng nét linh thiêng và oai vệ, mang đến không gian đậm chất tâm linh, khó tìm thấy ở bất cứ nơi đâu khác.
Nằm giữa không gian yên tĩnh của sân Chùa Dâu, tháp Hòa Phong ba tầng, với chiều cao ấn tượng 17 mét, trở thành điểm nhấn kiến trúc độc đáo nhờ những viên gạch nung vang vọng tiếng chuông và những chiếc khánh được đúc từ thế kỷ XVII-XVIII.
Hồ nước trong vắt nằm khuất phía sau chùa tạo nên một cảnh quan hữu tình và một bầu không khí mát mẻ, trong lành. Cạnh hồ là khu vườn tháp cổ, nơi chứa đựng tro cốt và những kỷ vật của các vị sư trụ trì đã quy tiên. Chùa Dâu cũng đã được vinh danh là Di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia đặc biệt vào năm 2013, như một minh chứng cho giá trị lịch sử và văn hóa của nó.
Khi ghé thăm, du khách còn có dịp tham dự lễ hội truyền thống Chùa Dâu, một sự kiện thường niên từ ngày 8 đến ngày 9 tháng tư theo lịch âm. Lễ hội này thu hút sự tham gia với những hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa như thi cướp nước, đua kiệu, hay tục lệ mẹ đuổi con, cùng các nghi thức tâm linh đặc sắc, đem đến cho du khách những trải nghiệm phong phú và đáng nhớ.
