Vị vua này chính là Trần Minh Tông, tên thật là Trần Mạnh, là vị vua thứ 5 của nhà Trần (sau Trần Anh Tông và trước Trần Hiến Tông). Vua Trần Minh Tông là con thứ tư của vua Trần Anh Tông và Chiêu Hiến Hoàng thái hậu Trần Thị (con gái Bảo Nghĩa vương Trần Bình Trọng). Ông sinh ngày 21 tháng 8 âm lịch năm 1300, đúng một ngày sau khi Hưng Đại Đại vương Trần Quốc Tuấn mất.
Thời đó, các hoàng tử sinh ra đều khó nuôi nên khi hoàng tử Mạnh chào đời, thượng hoàng Anh Tông nhờ công chúa Thụy Bảo (cô ruột của thượng hoàng Anh Tông) nuôi hộ. Công chúa Thụy Bảo cho rằng mình đang bị ách vận nên đã đưa hoàng tử Mạnh nhờ anh ruột là Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật nuôi. Trần Nhật Duật coi hoàng tử Mạnh không khác gì con mình, đặt tên cho hoàng tử là Thánh Sinh, giống như hai con của ông là Thánh An và Thánh Nô.
Vua cha Trần Anh Tông truyền ngôi cho ông năm Giáp Dần (1314), khi đó ông mới 14 tuổi. Sau đó ông đổi niên hiệu là Đại Khánh. Thượng hoàng Anh Tông vẫn giúp đỡ ông trông coi chính sự. Dưới thời vua Minh Tông, triều đại nhà Trần tiếp tục duy trì sự thịnh vượng của các đời vua trước đã tạo nên. Ông ở ngôi 15 năm (1314-1329) và làm thái thượng hoàng 28 năm. Đặc biệt, ông có tới 4 người con trai lên làm vua là Trần Hiến Tông, Trần Dụ Tông, Trần Duệ Tông, Trần Nghệ Tông.
Vua Minh Tông có tấm lòng nhân hậu, hay thương người nhưng xét việc chưa minh. Ông biết tôn trọng kẻ sĩ nên dưới trướng có những hiền thần như Chu Văn An, Nguyễn Trung Ngạn, Trương Hán Siêu, Phạm Ngũ Lão, Đoàn Nhữ Hài giúp. Nhưng do quá tin vào Trần Khắc Chung và Văn Hiếu Hầu nên năm 1328 đã giết Huệ Vũ vương Trần Quốc Chẩn, một người có công, là ông chú ruột đồng thời là quốc trượng (cha vợ). Bắt đầu từ triều đại của Minh Tông, ngoại thích họ Lê – tức Lê Quý Ly có cơ sở để chuyên quyền về sau vì các vua là Hiến Tông, Nghệ Tông và Duệ Tông đều là con của hai người cô của Lê Quý Ly – Hồ Quý Ly.
Năm Ất Mão (1315) vua Trần Minh Tông định lệ cấm người trong họ không được kiện cáo nhau. Năm Quý Hợi (1323) nhà vua mở khoa thi Thái học sinh chọn người có tài ra giúp nước. Một trong những người tài giỏi được nhà vua trọng dụng đó là Lê Cư Nhân. Lê Cư Nhân làm quan trải qua ba đời vua là Trần Minh Tông (1314 – 1329), Trần Hiến Tông (1329-1341) và Trần Dụ Tông (1341-1369). Sinh thời, ông nổi tiếng là bậc chính trực và liêm khiết.
Dưới thời Trần Minh Tông, Lê Cư Nhân tuổi tuy còn trẻ nhưng đã làm quan đến chức Tông chính Đại khanh. Ông đã từng cả gan chê quan Hành khiến Trương Hán Siêu làm chính trị chẳng khác gì thôn cầu cước (nghĩa là chân đá cầu nhà quê, sai nhiều mà đúng chẳng bao nhiêu).
Năm 1354 Trương Hán Siêu Mất, cũng là năm Lê Cư Nhân qua đời. Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có chép lại một mẩu chuyện nhỏ về ông như sau:
Hồi vua Minh Tông còn trị vì, Lê Cư Nhân giữ chức Nội mật, lại kiêm cả việc Thẩm hình. Có lần Lê Cư Nhân tra xét án ngục ở nhà, bị quan Trung úy là Quách Lao hặc lỗi. Vua Minh Tông hỏi ông rằng sao không tránh đi. Ông trả lời rằng, thần thà chịu trách phạt chứ không dám lừa dối. Làm quan mà lừa dối thì làm sao mà thống lĩnh được liêu thuộc của mình.
Sau này, Lê Cư Nhân được truy tặng chức Nhập nội Hành khiển Hữu ti Lang trung Đồng tri Tả ti sự.
Vua Trần Minh Tông ở ngôi 15 năm rồi nhường ngôi cho con là thái tử Vượng (tức vua Trần Hiến Tống sau này) vào năm 1329 để làm thái thượng hoàng 28 năm. Ông mất ngày 19 tháng 2 năm Đinh Dậu (1357), thọ 58 tuổi.
