Họ chọn lựa lợi ích như thế nào?
Trong "Luận Ngữ," Khổng Tử đã nói: "Quân tử dụ ư nghĩa, tiểu nhân dụ ư lợi," tức là người quân tử coi trọng đạo nghĩa, trong khi người tiểu nhân chú trọng đến lợi ích cá nhân.
Qua nhiều thời kỳ lịch sử, câu chuyện về những người vứt bỏ chính nghĩa và tình cảm đẹp đẽ của mình chỉ vì lợi ích cá nhân là không đếm xuể.
Một ví dụ là Trang Tử và Huệ Tử. Huệ Tử, tể tướng ở Đại Lương, Ngụy, được âm mưu bởi những người muốn phá hoại mối quan hệ giữa anh và Trang Tử. Họ giả mạo thông điệp rằng Trang Tử đến với mục đích thể hiện tài năng và muốn lấy chức tể tướng của Huệ Tử.
Tin vào lời nói của kẻ tiểu nhân, Huệ Tử hạ lệnh bắt giữ Trang Tử. Tuy nhiên, Trang Tử không chỉ tránh được sự truy bắt mà còn với vẻ lịch lãm, anh ta bước vào phủ tể tướng.
Trang Tử, thay vì trách móc hay tỏ ra giận dữ, chia sẻ một câu chuyện về loài chim uyên sồ. Anh ta nhấn mạnh ý rằng lợi ích và quyền lực không phải là mục đích của cuộc đời anh, và Huệ Tử đã hiểu rằng mình đã tin vào sự xuyên tạc của kẻ tiểu nhân.
Họ có tôn trọng người khác không?
Người có đạo đức và giáo dưỡng thường biểu hiện sự tôn trọng đối với mọi người, không phô trương ngay cả khi gặp phải những người có địa vị thấp hơn mình.
Một ví dụ nổi bật là Tô Đông Pha, một nhà quan có uy tín. Khi ghé thăm một ngôi chùa ở Hàng Châu, anh ta bị xem thường vì mặc quần áo bình thường. Tuy nhiên, thái độ tôn trọng và nhận biết đến lời nói của Tô Đông Pha khiến trụ trì nhận ra sự hiểu biết và tầm quan trọng của anh ta.
Sự tôn trọng của Tô Đông Pha không chỉ hiển thị trong cách anh ta đối xử với người có địa vị thấp hơn mình mà còn trong cách anh ta giữ vững tâm hồn và đạo đức của mình. Người có khả năng nhận biết và tôn trọng giá trị nội tâm của mọi người thường là những người có tình bạn sâu sắc và tâm hồn cao quý.
Họ đối xử với cha mẹ như thế nào?
Trong "Đệ Tử Quy," có một câu nói: "Hiếu đễ trước, kế cẩn tín," nghĩa là sự hiếu thảo nên được ưu tiên trước, và lòng thành tâm mới là quan trọng. Việc hiếu kính cha mẹ không chỉ là nghĩa vụ mà chúng ta phải thực hiện, mà còn là tiêu chí quan trọng để đánh giá tính cách của một người và xác định liệu họ xứng đáng với tình bạn sâu sắc hay không.
Tử Lộ, một học trò nổi bật của Khổng Tử, là một ví dụ về lòng hiếu thảo. Trong gia đình nghèo khó, khi thấy cha mẹ phải ăn rau dại để sống sót, Tử Lộ tỏ ra lo lắng vì sức khỏe của họ. Để đảm bảo cha mẹ có cơm ăn, anh ta đã đi xa hàng trăm dặm để mua gạo và cõng về nhà. Hành động này không chỉ yêu thương mà còn là sự hiếu kính và quan tâm sâu sắc.
Sau khi cha mẹ qua đời, Tử Lộ trở thành quan của nước Sở. Mặc dù được vua phong làm quan và nhận đủ sự quý phái, nhưng ông vẫn thường xuyên buồn bã, nhớ về cha mẹ đã khuất và không thể chia sẻ vinh quang với họ. Sự tận hiến và lo lắng của Tử Lộ cho cha mẹ khi còn sống đã làm nổi bật tính cách hiếu thảo và trách nhiệm của ông.
Như câu nói: "Thụ dục tĩnh nhi phong bất đình. Tử dục dưỡng nhi thân bất tại," nhắc nhở chúng ta về sự tạ ơn cha mẹ khi họ còn sống, vì sau khi họ ra đi, chúng ta không còn cơ hội để bày tỏ lòng biết ơn và hiếu kính. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của lòng hiếu thảo, có thể được thể hiện qua hành động chân thực và sâu sắc.
Họ giữ lời hứa như thế nào?
Tính chất của một người thường được phản ánh qua khả năng giữ lời hứa. Trong "Luận ngữ," có câu nói: "Nhân nhi vô tín, bất tri kì khả dã. Đại xa vô khẩu, tiểu xa vô khẩu, kì hà dĩ hành chi tai," ý chỉ rằng nếu người đó không giữ chữ tín, giống như chiếc xe lớn không có đoạn gỗ chốt nối giữa càng xe và ách xe, sẽ không thể di chuyển được.
Một ví dụ minh họa từ Tăng Tử chỉ ra tính quan trọng của việc giữ lời hứa. Trong trường hợp nàng vợ nói đùa với con trai về việc mổ lợn, Tăng Tử không chấp nhận nói dối với con trẻ. Ông giải thích rằng nếu nàng nói dối với con, đó là cách dạy con cách nói dối người khác. Điều này thể hiện trách nhiệm cao và lòng chính trực của Tăng Tử.
Lời hứa thường là tiêu chí cơ bản nhất để đo lường tính chất và đạo đức của một người. Người có thể tin cậy và giữ lời hứa thường được người khác tôn trọng và đánh giá cao. Điều này cũng phản ánh lòng chân thành và trách nhiệm của họ trong mối quan hệ với người khác.
