Vì một đồng bạc lẻ mà đánh mất vị trạng nguyên
Thời xa xưa có một người họ Trình tên Tướng. Cha mẹ anh sở dĩ đặt tên như vậy là muốn con mình sau khi trưởng thành là người ở vị thế cao, như tể tướng của triều đình làm rạng danh tổ tông. Tài văn học của Trình Tướng rất tốt, từ nhỏ đã lập chí muốn thi đỗ trạng nguyên. Vị thầy giáo dạy ở trường tư thục nọ lúc đó tuyệt nhiên lại không đồng ý tiếp nhận cậu, cho rằng Trình Tướng không thể có mệnh làm tể tướng, hỏi lý do ông cụ cũng không nói.
Mấy năm sau ngày thi cuối cùng cũng tới, Trình Tướng với tài năng xuất chúng của mình chỉ cần phẩy nhẹ cây bút, văn xuất ra quả là phi phàm, anh được quan chủ khảo đánh giá cao, sau đó bài thi của Trình Tướng được đứng đầu bảng, cũng là đỗ danh hiệu trạng nguyên. Một ngày, Trình Tướng đang ở trong quán rượu ăn cơm, thấy trên mặt đất có một đồng tiền rơi, anh liền nhanh chóng lấy chân đạp lên, ngồi xổm xuống đất nhặt lấy đồng bạc nhỏ. Khi ấy có một vị quan đại thần cũng dùng bữa tại đó nhìn thấy cảnh tượng bèn lắc đầu chép miệng.
Ngày thứ hai công bố kết quả thi, Trình Tướng quả nhiên đỗ giải trạng nguyên. Anh ta vinh dự đến điện Kim Loan tạ ơn hoàng thượng, đúng đến lúc tới nơi, vừa hay vị đại thần ở quán cơm hôm nọ thấy Trình Tướng liền nhận ra ngay.
Ông đem câu chuyện thấy được tấu lên hoàng thượng. Hoàng thượng nghe xong mặt mũi tím tái tức giận, cho rằng chỉ có một đồng bạc lẻ của người khác cũng tham lam, lại không có phong thái của bậc chính nhân quân tử, nếu như giao trọng trách trị vì quốc gia cho Trình Tường, thì không lâu sau ắt cũng sẽ trở thành một tham quan không theo phép tắc luật nước lệnh nhà mà vơ vét của cải của đất nước.
Cuối cùng hoàng thượng hạ chỉ, Trình Tướng vĩnh viễn sẽ không được trọng dụng trong triều đình. Trình Tướng nghe xong vô cùng thất vọng lủi thủi trở về nhà.
Mọi người thấy vậy liền đổ xô đến hỏi vị thầy dạy học nọ. Ông cụ khi này mới nói với mọi người rằng: “Trình Tướng từ nhỏ tuy thông minh lanh lợi, nhưng lại rất tự tư và tham lam nhỏ mọn, người như vậy ắt không thể thành đại sự”.
“Ba tuổi thấy nhỏ, bảy tuổi thấy già”, ông cụ dạy học đã nhìn thấy tính tham lam từ nhỏ của Trình Tướng, liền biết được tương lai của anh ta, cũng vô cùng có đạo lý.
Cổ nhân thường nói: “Vật dĩ thiện tiểu nhi bất vi, vật dĩ ác tiểu nhi vị chi”. Chính là nói rằng việc thiện tuy nhỏ nhưng đừng ngần ngại làm, việc ác tuy nhỏ cũng chớ đụng tay.
Không có một kẻ giết người nào ban đầu là một kẻ quá vô đạo đức và tàn nhẫn, chính là bắt nguồn từ những việc làm xấu nhỏ, dần dần từng bước từng bước mới dấn thân vào vực thẳm của tội lỗi.
Tài năng của con người tuy rằng rất quan trọng, nhưng phải có đạo đức và phẩm hạnh mới có thể vẹn toàn nên một con người, há chẳng phải như vậy sao?
