Những lợi ích của thực phẩm có nguồn gốc thực vật là điều không cần bàn cãi. Có lẽ, mối lo lớn nhất của người tiêu dùng hiện nay chỉ là loại thực phẩm này đôi khi có chứa những hóa chất độc hại mà chính con người cho thêm vào sản phẩm.
Có một điều rất ít người chú ý, rằng tuy có nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho cơ thể, nhưng trong một số thực phẩm có nguồn gốc thực vật vẫn chứa các thành phần độc tố tự nhiên.
Những độc tố này, nếu ít có thể không có ảnh hưởng rõ ràng trên cơ thể người. Nhưng cũng có không ít trường hợp độc tố tự nhiên của rau, củ, quả đủ sức gây hại nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng con người.
Hãy nắm vững những loại thực phẩm có nguồn gốc động vật có chất độc hại tự nhiên để thận trọng khi sử dụng hoặc ít nhất có biện pháp loại bỏ thành phần độc hại trước khi chế biến.
Khoai tây đã nẩy mầm
Khoai tây nảy mầm
Khoai tây (potato) là loại thực phẩm khá phổ biến nói chung không độc, nhưng với những củ khoai tây mọc trồi trên mặt đất hoặc dự trữ lâu trong nhà đã bị nảy mầm. Trong mầm non và trong phần vỏ củ khoai đã chuyển sang màu xanh có chứa một lượng kiềm black nightshade rất cao, ăn vào dễ bị nhiễm độc. Triệu chứng trúng độc thường thấy là lợm giọng nôn ói, trường hợp nặng sẽ phát sốt, hụt hơi, co giật, hôn mê. Bởi vậy, với loại khoai tây củ đã nảy mầm và da củ đã ngả sang màu xanh thì không nên ăn. Nếu muốn tận dụng thì phải khoét bỏ phôi mầm và gọt bỏ phần vỏ xanh của củ khoai, rồi xắt miếng ngâm trong nước lã, khi xào nấu chín nhớ tra thêm chút dấm ăn, nấu thật chín mới ăn.
Nhằm tránh trúng độc khi ăn nhầm phải rau quả củ có chứa độc tố hoặc rau quả củ chế biến không thoả đáng, người tiêu dùng cần nắm vững các thường thức vệ sinh thực phẩm như sau:
+ Phải cẩn thận khi chọn mua
Ví dụ như phát hiện khoai tây có vỏ ngả màu xanh hoặc đã nảy mầm; Tán nấm có màu sặc sỡ anh – đỏ – tím – vàng; cà chua còn xanh lét… thì tuyệt đối không mua.
+ Chế biến phải kỹ lưỡng
Các trường hợp trúng độc khi ăn rau quả – củ, phần nhiều là do không loại bỏ những phần chứa độc tố mà gây nên. Và các loại như khoai tây, sắn, đậu ván… kể trên khi chế biến nếu ta ngâm nước lã lâu một chút và xào nấu chín kỹ cũng có thể tránh được trúng độc.
Cây cà chua
Cà chua cùng họ với khoai tây, thuộc dòng khác của họ nighshade. Trước năm 1800, cà chua chỉ được dùng để trang trí do mọi người lo sợ chất độc của nó.
Lá cà chua chứa solanine và tomatine có thể gây đau bụng nếu ăn nhiều. Nếu ăn khoảng 300 g thân lá cà chua có thể dẫn đến tử vong.
Ớt
Capsaicin chính là chất tạo ra vị cay khi ăn ớt. Trong y khoa Capsaicin được liệt kê vào hàng độc dược.
Khi ăn với một lượng vừa phải ớt sẽ có tác dụng bảo vệ cơ thể, phòng tránh một số bệnh, đồng thời giúp ăn ngon miệng hơn nhưng ăn quá nhiều ớt có thể gây tăng huyết áp, tổn thương dây thần kinh và làm nghiêm trọng thêm một số bệnh đã mắc phải như dạ dày, viêm da, viêm gan...
Bạch quả (Ngân hạnh)
Bạch quả, hay còn gọi là quả ngân hạnh tiếng Anh gọi là Ginkgo hay Gingko, có thành phần độc tố là ammonocarbonous acid) còn có tên hychocyanic acid, formonitrile).
Nó có thể dễ dàng kết hợp với cytochrome oxidase của cơ thể, làm cho hợp chất của tế bào này mất hết hoạt tính, khiến tế bào không thể tiếp nhận oxy (02). Nói chung với người lớn thì khả năng chịu đựng tương đối cao; nhưng với trẻ nhỏ thì chỉ có thể chịu đựng được lượng rất nhỏ loại độc tố này, một lần mà ăn tới 30 hạt là trúng độc ngay. Ăn sống mức độ nguy hiểm càng cao. Thông thường thì sau khi ăn chừng một đến vài tiếng đồng hồ là có triệu chứng trúng độc, thoạt đầu là lợm giọng, rồi nôn ói, đau bụng, tiêu chảy, tiếp đến là hoa mắt, váng đầu, bứt rứt khó chịu, co giật, hôn mê, nghiêm trọng có thể tử vong.
Đậu ván
Đậu ván (Kidney bean), thành phần độc tố chủ yếu trong đậu ván là hợp chất saponin và chất ức chế trypsin (trypsin inhibitor). Những chất độc này sau khi lạnh đông trong tủ lạnh thì độc tính của nó càng rõ rệt hơn, cao hơn.
Khi xào nấu chưa chín hẳn (màu sắc vẫn xanh) ăn vào chắc chắn sẽ trúng độc. Nói chung sẽ có triệu chứng sau bữa ăn chừng 1 – 4 giờ đồng hồ, biểu hiện hoa mắt, váng đầu, lợm giọng, nôn ói, sau đó đau quặn bụng và tiêu chảy.
Cách chế biến: Luộc chín vớt cái (đổ nước luộc), đem tráng qua nước lã xong mới dùng để xào nấu, sẽ không trúng độc.
Măng tây
Cây măng tây cái có thể sinh ra quả màu đỏ. Nhưng các quả này chứa chất sapogenin, một loại độc chất dạng nhẹ đối với người và rất độc với động vật.
Nếu ăn phải trái này, bạn có thể bị nôn và tiêu chảy.
Cà tím
Cà tím cũng thuộc họ nightshade. Dù ăn cà tím sống không độc, lá và hoa cây cà tím có thể gây ngộ độc, vì đây là nơi solanine tập trung.
Sắn
Sắn (còn gọi là khoai mì, củ mì, tiếng Anh là cassava). Củ, thân, lá của nó đều có chứa hợp chất cyanide, nhưng trước khi ăn ta bóc vỏ, xắt khúc ngâm nước lã thật kỹ và nấu thật chín có thể khử căn bản chất độc.
Bởi vậy tuyệt đối không ăn sống và cũng không cho gia súc nhai sống sắn củ. Triệu chứng trúng độc cũng tương tự khi trúng độc bạch quả.
Cây cơm cháy
Hầu như toàn bộ cây cơm cháy đều độc với người và động vật, đặc biệt là rễ, lá, cành, vỏ cây. Quả và hoa của nó cũng độc. Cây này chứa chất độc có thể sinh ra hydrocyanic acid, giải phóng cyanide.
Quả và hoa cây cơm cháy có thể dùng khi được nấu chín, nhưng phần còn lại nên tránh hoàn toàn. Ăn quả cơm cháy chưa nấu có thể gây buồn nôn, ói mửa.
