Trong nhiều năm chúng ta quen thuộc với câu khẩu hiệu Mỗi cặp vợ dừng lại ở 1-2 con để nuôi dạy con tốt. Nhưng vài năm gần đây, một số địa phương có tỷ lệ sinh thấp đã ra chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng sinh. Gần đây Bộ Y tế đã nêu đề xuất sửa dổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số 06/2003, Pháp lệnh Dân số số 08/2008.
Sửa đổi Pháp lệnh Dân số phù hợp với thời đại
Trong những năm gần đây xu hướng xã hội sinh ít con hơn trước đây. Nhiều cặp vợ chồng chỉ sinh 1 con. Nhiều thanh niên trưởng thành ngại kết hôn. Do đó Bộ Chính Trị đã có chỉ đạo liên quan tới sơ kết Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. Theo chỉ đạo này thì Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ được giao khẩn trương rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật có quy định về số con, nhất là Pháp lệnh số 06/2003 và Pháp lệnh số 08/2008 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Các cặp vợ chồng tự quyết định số con
Trước đây các cặp vợ chồng được khuyến cáo sinh 1-2 con, Đảng viên sinh con thứ 3 bị kỷ luật. Nhưng theo hướng sửa đổi Pháp lệnh Dân số thì mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc thực hiện cuộc vận động dân số và kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, vợ chồng trên cơ sở bình đẳng.
Các cặp vợ chồng cũng chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe, thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản, bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS và thực hiện các nghĩa vụ khác liên quan đến sức khỏe sinh sản.
Vì sao cần sửa đổi Pháp lệnh Dân số?
Trong khoảng thời giàn từ năm 2006 đến năm 2021, nước ta đã đạt và duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc, duy trì mức độ gia tăng dân số phù hợp. Quy mô dân số hiện nay đạt hơn 10 triệu dân. Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng, tạo ra những lợi thế to lớn cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên Pháp lệnh Dân số không còn phù hợp với Hiến pháp, trong đó có quy định hạn chế về quyền quyết định số con không còn phù hợp khi chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.
Đặc biệt gần đây mức sinh toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ vào năm 2021 xuống còn 2,01 con/phụ nữ (năm 2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) - thấp nhất trong lịch sử, và được dự báo tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo. Điều này sẽ gây ra hệ lụy dân số già, gánh nặng lên nền kinh tế...
Theo dự báo của Bộ y tế thì năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động ở nước ta sẽ đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm. Điều đó gây ra thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.
Dự thảo Pháp lệnh Dân số dự kiến được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong tháng 3 và sẽ được ban hành để có hiệu lực từ ngày 1/5.
