Hoa hồi: từ gia vị quen thuộc đến “cánh hoa nghìn tỷ”
Nếu bạn từng xuýt xoa trước hương vị đậm đà của một bát phở Bắc, rất có thể bạn đã thưởng thức tinh chất từ hoa hồi – loại gia vị truyền thống mang hương thơm nồng đặc trưng, được ví như "linh hồn" trong nhiều món ăn Việt. Thế nhưng ít ai biết rằng, sau mùi thơm ấy là cả một ngành hàng tỉ USD đang âm thầm phát triển.
Theo số liệu của Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPSA), chỉ trong tháng 4/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 2.436 tấn hoa hồi, đạt 9,7 triệu USD – tăng tới 90,2% về kim ngạch so với tháng trước. Tính chung 4 tháng đầu năm, tổng sản lượng xuất khẩu đạt 5.931 tấn, tương đương 21,9 triệu USD – mức tăng trưởng ấn tượng 63% về lượng so với cùng kỳ năm 2024.
Vì sao thế giới "săn lùng" hoa hồi Việt?
Theo Hiệp hội Gia vị thế giới, hồi là cây gia vị hiếm, chỉ trồng được tại một vài khu vực ở Trung Quốc và Việt Nam, mỗi năm chỉ có hai vụ thu hoạch. Điều này khiến nguồn cung hạn chế và giá trị kinh tế tăng cao.
Ấn Độ – quốc gia có nền ẩm thực phong phú và ngành dược cổ truyền phát triển – hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của hoa hồi Việt Nam, chiếm đến 77% tổng lượng xuất khẩu trong quý I/2025. Điều này cho thấy sự tin tưởng và nhu cầu lớn với sản phẩm của Việt Nam.
Theo Báo Lạng Sơn, hoa hồi Lạng Sơn nổi bật với hàm lượng tinh dầu cao, đạt trên 11%, trong đó thành phần trans-anethol – hợp chất tạo mùi đặc trưng – chiếm hơn 90%. Đặc biệt, tinh dầu hồi Lạng Sơn không chứa độc tố, đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn và chất lượng. Nhờ những đặc tính này, hoa hồi Lạng Sơn được đánh giá là nguyên liệu lý tưởng trong các ngành dược phẩm, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm cao cấp.
Lạng Sơn – thủ phủ của hoa hồi Việt Nam
Lạng Sơn không chỉ là vùng đất biên giới hữu tình mà còn là “vựa hồi” lớn nhất cả nước, với hơn 35.000 ha diện tích canh tác, chiếm trên 70% diện tích trồng hồi toàn quốc. Các huyện như Văn Quan, Bình Gia, Lộc Bình… là nơi hội tụ điều kiện khí hậu – thổ nhưỡng tối ưu giúp cây hồi phát triển và cho tinh dầu chất lượng cao.
Một cây hồi có thể cao từ 2 đến 6m, tuổi thọ vài chục năm. Từ năm thứ 4 trở đi, mỗi cây có thể cho thu hoạch 0,5–1kg/năm, đến năm thứ 20 có thể đạt 40–50kg/năm. Đây là mức năng suất cao, giúp các hộ nông dân có nguồn thu ổn định và lâu dài.
Ông Nguyễn Văn Sơn, chủ một vườn hồi tại huyện Văn Quan, chia sẻ với Báo Công Thương: “Trồng hồi tuy vất vả nhưng ổn định. Giá cao, lại dễ tiêu thụ vì nhiều doanh nghiệp đến tận nơi thu mua. Có mùa, tôi thu cả trăm triệu mỗi vụ.”
Không chỉ là gia vị – hoa hồi là nguyên liệu vàng trong công nghiệp
Tinh dầu hồi không chỉ dùng trong nấu ăn mà còn là nguyên liệu quý trong sản xuất thuốc, mỹ phẩm và hương liệu. Đặc tính sát khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa, làm ấm cơ thể khiến tinh dầu hồi được dùng nhiều trong sản phẩm chăm sóc sức khỏe như dầu gió, cao xoa bóp.
Theo các chuyên gia dược liệu, hoạt chất chính trong tinh dầu hồi là anethol – chiếm đến 90%, có khả năng kháng khuẩn, chống viêm và cải thiện tiêu hóa. Vì vậy, hoa hồi từ lâu đã được dùng trong Đông y và hiện đang được ngành dược phẩm phương Tây khai thác mạnh.
Trong ngành thực phẩm, ngoài phở, hoa hồi còn góp mặt trong món cà ri, bò hầm, vịt tiềm, bánh trung thu nhân thập cẩm… Không chỉ tạo mùi thơm, hoa hồi còn kích thích vị giác, giúp món ăn đậm đà và dễ tiêu hóa hơn.
Hướng đi nào cho “cánh hoa tỷ đô”?
Mặc dù có tiềm năng lớn, ngành hồi Việt Nam vẫn còn phân mảnh và phụ thuộc nhiều vào thị trường thô. Để nâng tầm giá trị, các chuyên gia khuyến nghị cần đẩy mạnh chế biến sâu, xây dựng thương hiệu quốc gia cho hoa hồi – tương tự như cách Nhật làm với wasabi hay Hàn Quốc với nhân sâm.
Bên cạnh việc mở rộng thị trường xuất khẩu, nhiều chuyên gia cho rằng ngành hồi Việt Nam cần đầu tư mạnh hơn vào khâu chế biến sâu và xây dựng thương hiệu quốc gia để tăng giá trị gia tăng. Theo phân tích trên Báo Công Thương, mặc dù có sản lượng xuất khẩu cao nhưng phần lớn hồi Việt Nam vẫn được bán dưới dạng nguyên liệu thô, chưa tận dụng hết tiềm năng từ tinh dầu và các sản phẩm chiết xuất.
Để tăng sức cạnh tranh, ngành hồi Việt Nam cần hướng tới sản phẩm hữu cơ, truy xuất được nguồn gốc, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường cao cấp như EU, Mỹ.
Kết luận
Từ một loại gia vị dân dã, hoa hồi đã vươn mình trở thành mặt hàng xuất khẩu tỷ đô nhờ chất lượng vượt trội và công dụng đa ngành. Đằng sau mỗi cánh hoa hình sao là công sức của người nông dân vùng cao, là cơ hội để Việt Nam khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu về nông sản – gia vị.
Nếu biết tận dụng và phát triển bền vững, "cánh hoa nghìn tỷ" không chỉ mang lại hương vị cho bữa ăn mà còn là cánh cửa mở ra tương lai thịnh vượng cho ngành nông sản Việt Nam.
