Cây đinh lăng từ lâu đã được xem là “nhân sâm của người nghèo” nhờ hàm lượng saponin và nhiều dưỡng chất quý hiếm trong rễ. Loại cây này không chỉ có giá trị dược liệu trong Đông y mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người trồng. Tuy nhiên, để rễ đinh lăng đạt dược tính tốt nhất, người trồng cần quan tâm đến độ tuổi của cây và cách chọn giống chuẩn. Vậy trồng cây đinh lăng bao nhiêu năm thì thu hoạch tốt nhất, và mẹo chọn cây như thế nào để đảm bảo chất lượng dược liệu? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.
Cây đinh lăng – vị thuốc quý trong Đông y
Đinh lăng (tên khoa học Polyscias fruticosa) thuộc họ nhân sâm, là loại cây bụi nhỏ, lá xẻ nhiều thùy. Trong y học cổ truyền, rễ đinh lăng có vị ngọt hơi đắng, tính mát, tác dụng bổ khí huyết, tăng cường sức đề kháng, chữa suy nhược cơ thể, mất ngủ, đau nhức xương khớp.
Ngoài ra, lá và thân cây cũng được sử dụng để làm thuốc, hỗ trợ trị cảm sốt, ho, kiết lỵ, hoặc làm gối thảo dược giúp ngủ ngon. Tuy nhiên, phần giá trị nhất của cây vẫn là rễ, và rễ chỉ đạt dược tính cao khi cây có độ tuổi phù hợp.
Cây đinh lăng bao nhiêu tuổi thì thu hoạch là tốt nhất?
Theo kinh nghiệm của người trồng lâu năm và các nghiên cứu dược liệu:
Cây từ 1 – 2 năm tuổi: Rễ còn non, kích thước nhỏ, hàm lượng saponin chưa cao, chưa nên thu hoạch.
Cây từ 3 – 4 năm tuổi: Rễ đã phát triển rõ, một phần dưỡng chất tích tụ nhưng vẫn chưa đạt mức tối ưu.
Cây từ 5 năm tuổi trở lên: Đây là thời điểm vàng để thu hoạch rễ đinh lăng.
Rễ đủ to, chắc, chứa hàm lượng saponin cao nhất.
Dược tính đạt đỉnh, thích hợp làm thuốc và ngâm rượu.
Vỏ rễ dày, khi phơi khô có mùi thơm đặc trưng.
Như vậy, cây đinh lăng tốt nhất để thu hoạch là từ 5 – 10 năm tuổi. Cây càng lâu năm thì rễ càng có giá trị dược liệu, tuy nhiên nếu để quá 12 – 15 năm, rễ già xơ, dược tính giảm dần.
Dấu hiệu nhận biết cây đinh lăng đủ tuổi thu hoạch
Để chắc chắn cây đã đạt độ tuổi phù hợp, ngoài việc căn cứ theo năm trồng, người trồng có thể nhận biết qua:
Thân cây to, vỏ xù xì, có vết nứt dọc.
Tán lá dày, sum suê, thân cao từ 1,5 – 2m.
Khi đào thử một nhánh rễ nhỏ sẽ thấy ruột rễ đặc, màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ.
Nếu rễ giòn, dễ gãy, vỏ mỏng thì cây còn non. Ngược lại, nếu rễ già, nhiều lõi gỗ cứng thì cây đã quá tuổi.
Mẹo chọn cây đinh lăng đảm bảo dược tính
Không phải cây đinh lăng nào cũng cho rễ chất lượng. Để có dược tính tốt, người trồng cần chú ý từ khâu chọn giống đến chăm sóc:
1. Chọn giống đinh lăng lá nhỏ
Trong tự nhiên có nhiều loại đinh lăng: lá nhỏ, lá to, lá tròn, lá răng cưa.
Đinh lăng lá nhỏ (Polyscias fruticosa) mới là loại có giá trị dược liệu cao.
Rễ của giống này thơm, hàm lượng saponin dồi dào, được các thầy thuốc Đông y khuyên dùng.
2. Ưu tiên cây giống từ hom khỏe mạnh
Nên chọn hom cành bánh tẻ, dài 20 – 30cm, không sâu bệnh.
Tránh cây giống mọc từ rễ vì thường còi cọc, chậm lớn, rễ ít.
3. Kiểm tra nguồn gốc
Nên mua cây giống tại vườn ươm uy tín, có chứng nhận chất lượng.
Tránh mua giống trôi nổi vì có thể là đinh lăng cảnh, không có dược tính.
4. Vị trí và đất trồng
Đinh lăng thích đất tơi xốp, giàu mùn, thoát nước tốt.
Trồng nơi có ánh sáng vừa phải, tránh nắng gắt liên tục.
Không trồng ở vùng đất sỏi đá, đất phèn, vì rễ sẽ kém phát triển.
5. Chăm sóc cây đinh lăng để tăng dược tính
Tưới nước vừa đủ, tránh úng.
Làm cỏ định kỳ, bón phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ sinh học.
Không lạm dụng phân hóa học vì sẽ ảnh hưởng chất lượng rễ.
Lợi ích khi thu hoạch đúng tuổi
Việc thu hoạch đinh lăng đúng thời điểm (từ 5 năm tuổi) mang lại nhiều lợi ích:
Dược tính tối ưu: Hàm lượng hoạt chất quý cao, đạt chuẩn Đông y.
Hiệu quả kinh tế: Rễ to, giá bán cao hơn gấp nhiều lần so với cây non.
Sử dụng an toàn: Rễ đủ tuổi không gây tác dụng phụ, tránh tình trạng “hăng, nóng” như rễ non.
Một số lưu ý khi sử dụng rễ đinh lăng
Không dùng rễ đinh lăng non để ngâm rượu vì có thể gây đau bụng, khó tiêu.
Người huyết áp thấp cần dùng với liều lượng vừa phải.
Nên sơ chế kỹ: rửa sạch, thái lát, phơi hoặc sấy khô trước khi sử dụng.
