Bác sĩ Nguyễn Yến, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ miễn dịch trong cơ thể con người. Hệ thống này có vai trò bảo vệ cơ thể trước những tác nhân gây hại như vi khuẩn và virus.
Hệ miễn dịch thường được ví như một "đội quân canh gác", với nhiệm vụ nhận diện và loại bỏ các yếu tố nguy hiểm, đảm bảo sức khỏe và chức năng hoạt động của cơ thể được duy trì hiệu quả.
Trong bối cảnh hiện đại, nhiều thói quen hàng ngày có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe miễn dịch, mà không phải ai cũng nhận thức được. Điều này góp phần vào việc gia tăng tỷ lệ mắc bệnh.
Bác sĩ Yến đã chỉ ra một số thói quen xấu thường gặp mà chúng ta nên chú ý, vì chúng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể. Cụ thể:
Uống rượu
Thói quen tiêu thụ rượu, đặc biệt là ở mức độ cao, có tác động tiêu cực đến toàn bộ thành phần của hệ miễn dịch thích ứng.
Nhiều nghiên cứu, bao gồm cả những nghiên cứu trên người và động vật, chỉ ra rằng việc lạm dụng rượu trong thời gian dài có thể dẫn đến sự giảm sút số lượng tế bào T trong máu ngoại vi. Điều này không chỉ làm mất đi sự cân bằng giữa các loại tế bào T khác nhau mà còn ảnh hưởng đến khả năng kích hoạt các tế bào này, làm giảm hiệu quả chức năng của chúng và gia tăng hiện tượng tự chết tế bào T.
Ngoài ra, việc tiếp xúc lâu dài với rượu cũng có thể dẫn đến sự thiếu hụt tế bào B trong cơ thể, đồng thời tăng cường sản xuất globulin miễn dịch. Những tác động này đến tế bào T và tế bào B làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, HIV, viêm gan C, và lao. Hơn nữa, hệ miễn dịch suy yếu cũng làm giảm hiệu quả của các loại vaccine có liên quan đến những bệnh đó, làm gia tăng nguy cơ ung thư và cản trở phản ứng quá mẫn loại chậm.
Thói quen tiêu thụ rượu, đặc biệt là ở mức độ cao, có tác động tiêu cực đến toàn bộ thành phần của hệ miễn dịch thích ứng
Hút thuốc lá
Thuốc lá chứa hơn 4.000 loại hóa chất, trong đó có hơn 200 chất độc hại cho sức khỏe, có khả năng gây nghiện và có tác dụng xấu lên cơ thể.
Nicotine là thành phần chính trong thuốc lá, nổi bật với tính chất gây nghiện. Chất này tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương, dẫn đến những thay đổi như tăng nhịp tim, co mạch, suy giảm khả năng co bóp của tim và ức chế sản xuất dịch vị trong dạ dày.
Một hợp chất quan trọng khác là monoxit cacbon, chất này có khả năng làm biến đổi cấu trúc của niêm mạc phế quản. Hậu quả là, nó khiến các tuyến và tế bào tiết nhầy phát triển quá mức, gây tổn thương cho các tế bào lông chuyển. Sự thay đổi này dẫn đến giảm khả năng đào thải các dị vật và sản phẩm bệnh lý, đồng thời làm tăng sự tiết dịch nhầy, gây ra tình trạng viêm mãn tính.
Ngoài ra, trong thuốc lá còn có khoảng 40 hợp chất được xác định là có khả năng gây ung thư, bao gồm các hydrocarbon thơm vòng như benzopyrene. Việc hút thuốc làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp như hen suyễn, khí phế thũng và tâm phế mạn, đặc biệt là ung thư phổi, đồng thời còn làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể.
Tập thể dục không đúng cách
Hoạt động thể lực mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt trong việc củng cố hệ miễn dịch. Tập thể dục giúp cải thiện tuần hoàn máu, tạo điều kiện cho các tế bào miễn dịch di chuyển linh hoạt hơn, nâng cao khả năng nhận diện và tăng cường sản xuất các tế bào miễn dịch mới.
Tuy nhiên, việc lựa chọn chương trình tập luyện không phù hợp hoặc cường độ không hợp lý có thể dẫn đến những tác động tiêu cực cho sức khỏe.
Nếu tập luyện quá sức, cơ thể dễ rơi vào trạng thái căng thẳng và kiệt sức, điều này không chỉ gia tăng áp lực lên hệ tim mạch mà còn có thể làm tăng sản sinh ra các chất gây hại cho sức khỏe. Hơn nữa, việc thực hiện các bài tập không đúng cách có thể gây chấn thương hoặc vi chấn thương cho hệ cơ xương khớp. Những chấn thương này không chỉ gây khó khăn trong việc tập luyện mà còn ảnh hưởng gián tiếp đến chức năng hoạt động của các cơ quan khác trong cơ thể.
Chế độ ăn uống không khoa học
Chế độ ăn uống không hợp lý có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là đến hệ miễn dịch. Các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, như đồ ăn chiên, đồ ăn nhanh, thức ăn nướng, cùng với các sản phẩm nhiều đường và nước ngọt có ga, đều có khả năng làm suy yếu khả năng bảo vệ của cơ thể.
Uống ít nước
Một yếu tố khác cần chú ý là lượng nước tiêu thụ hàng ngày. Nước chiếm khoảng 70% khối lượng cơ thể và đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình trao đổi chất cũng như chuyển hóa năng lượng. Để duy trì sức khỏe tối ưu, mỗi người nên cố gắng bổ sung khoảng 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày. Tuy nhiên, lượng nước cần thiết có thể thay đổi tùy thuộc vào trọng lượng cơ thể, mức độ hoạt động và tình trạng sức khỏe của từng cá nhân. Thiếu nước có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe, làm suy yếu các chức năng thiết yếu của cơ thể.
Để duy trì sức khỏe tối ưu, mỗi người nên cố gắng bổ sung khoảng 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày
Rửa tay không đúng cách
Tay người thường là nơi tích tụ nhiều vi khuẩn do tiếp xúc liên tục với nhiều bề mặt trong cuộc sống hàng ngày. Nếu không duy trì thói quen rửa tay thường xuyên hoặc thực hiện rửa tay không đúng cách, bàn tay có thể trở thành nguồn lây lan các bệnh lý.
Theo khuyến nghị từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) của Mỹ, cần rửa tay bằng xà phòng trong ít nhất 15-20 giây mỗi lần. Việc này không chỉ giúp loại bỏ vi khuẩn mà còn bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.
Quản lý cân nặng không hiệu quả
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình trạng thừa cân và béo phì có thể dẫn đến suy giảm khả năng miễn dịch. Chính vì vậy, việc kiểm soát cân nặng là cực kỳ quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể. Để có một cơ thể khỏe mạnh, mỗi người cần tập trung vào việc duy trì chế độ ăn uống cân đối và thói quen luyện tập thể dục thường xuyên. Bên cạnh đó, việc lên kế hoạch kiểm tra sức khỏe định kỳ cũng giúp phát hiện sớm những vấn đề liên quan đến cân nặng và sức khỏe.
Căng thẳng và lo âu
Có một mối liên hệ rõ ràng giữa hệ thần kinh trung ương và hệ thống miễn dịch của cơ thể. Khi rơi vào trạng thái căng thẳng, hệ thần kinh trung ương sẽ sản sinh ra các hormone làm gia tăng căng thẳng, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sự cân bằng vốn có của hệ miễn dịch. Hệ quả là sức khỏe toàn diện có thể bị đe dọa, dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng trong cơ thể.
Có một mối liên hệ rõ ràng giữa hệ thần kinh trung ương và hệ thống miễn dịch của cơ thể
Thiếu ngủ
Giấc ngủ đóng vai trò quyết định trong việc điều hòa phản ứng của hệ thống miễn dịch. Thiếu ngủ thường xuyên không chỉ làm giảm khả năng miễn dịch mà còn làm tăng nguy cơ mắc phải các loại nhiễm trùng. Vì vậy, việc đảm bảo một giấc ngủ đủ và chất lượng là vô cùng cần thiết để duy trì sức khỏe.
Lạm dụng thuốc kháng sinh
Tình trạng lạm dụng thuốc kháng sinh ngày càng trở nên phổ biến và không còn là điều xa lạ. Điều này thường xảy ra do thói quen sử dụng kháng sinh mà không có sự chỉ định rõ ràng từ bác sĩ, hoặc không tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị.
Kháng sinh có thể làm rối loạn sự cân bằng của hệ vi khuẩn trong cơ thể bằng cách tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi và có hại. Hệ quả là khả năng miễn dịch bị suy giảm, số lượng tế bào bạch cầu cũng như các protein tự nhiên chống lại vi khuẩn và virus có thể bị ảnh hưởng tiêu cực, dẫn đến việc cơ thể dễ bị tổn thương hơn.
