Trong y học cổ truyền Đông Á, quả của cây quất được đánh giá cao với hương vị chua ngọt, mang tính nhiệt và hướng đến việc cân bằng hai kinh mạch chính là Tỳ và Vị. Quả quất được cho là có khả năng củng cố chức năng tiêu hóa, làm dịu tình trạng căng tức và giúp chuyển hóa đờm. Nó cũng được dùng để điều trị các triệu chứng ho liên quan đến cảm lạnh, cảm gió, đầy hơi ở vùng thượng vị, đau dạ dày, bụng phình lên và cảm giác khó chịu như có khối u trong bụng, buồn nôn, mất khẩu vị, cũng như giảm đau bụng sau khi sinh và hỗ trợ điều trị sự sa trễ của tử cung.
- Lá quất mang hương vị cay đắng và tính mát, tác động lên các kinh mạch Can, Tỳ và Phế. Chúng được sử dụng để làm dịu và cải thiện chức năng của gan, kích thích quá trình tiêu hóa, thông thoáng khí phế và giảm các triệu chứng như nôn mửa, nấc cụt, giảm sưng hạch và các khối u.
- Hạt quất, với vị chua và cay, có tính trung hòa và hướng tác động đến kinh Can và Phế. Chúng được ứng dụng trong điều trị các bệnh liên quan đến mắt, viêm họng, sưng tinh hoàn, hạch ở cổ và các bệnh lý khác.
- Rễ quất, có hương vị chua cay và tính ấm, giúp kích thích hoạt động của tỳ và giảm sự kết tụ, có tác dụng trong việc trị đau dạ dày, nôn mửa, nấc, chướng bụng, mụn nhọt và các khối u.
Trong tác phẩm "Bản thảo cương mục" của Lý Thời Trân, trái quất được miêu tả có khả năng chữa trị sự đầy hơi, khát nước, giảm độc tính của rượu và phòng chống say rượu, cũng như loại bỏ mùi hôi. Một nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng, mứt quất có hiệu quả trong việc thúc đẩy tiêu hóa, thậm chí còn mạnh hơn cả sa nhân, một vị thuốc truyền thống khác.
Cùng tham khảo một số bài thuốc chữa bệnh của cây quất dưới đây:
1. Đối với cảm lạnh và ho không đờm: Lấy 5 quả quất và 3 lát gừng tươi, thêm 15g đường phèn và sắc lấy nước để uống.
2. Trị chứng đầy hơi, khó tiêu: Ngâm 300g quất đã rửa sạch và để ráo với 600ml rượu trắng có độ cồn trên 40 độ. Tăng lượng rượu tương ứng nếu dùng nhiều quất hơn; ngâm trong khoảng 2 tuần trước khi sử dụng. Uống 15-20ml hai lần mỗi ngày, trước khi ăn.
3. Giảm đau dạ dày, ho khan và ngứa họng: Ngâm 500g quả quất thái lát với 500g đường cát trắng trong lọ kín, giữ nguyên trong 2 tuần. Dùng 25g nước cốt hàng ngày pha với nước ấm, chia thành nhiều lần uống trong ngày.
4. Làm dịu cổ họng đau, đau răng, hạn chế khô miệng, giải độc rượu: Phơi khô 500g quất thái lát, trộn với 250g chè xanh và đặt trong lọ kín, để yên trong vòng 1 tháng. Sử dụng 50ml nước cốt pha với nước ấm, uống hai lần mỗi ngày.
5. Điều trị táo bón, cảm giác đầy bụng và chướng ngực: Sắc 100g quả quất để uống trong ngày.
6. Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày và tá tràng: Lấy 30g rễ quất đã rửa sạch và cắt thành đoạn ngắn, cùng với 150g dạ dày lợn thái miếng, đun nhừ trong nồi với lượng nước vừa đủ (hoặc pha nửa nước nửa rượu). Thêm gia vị phù hợp với khẩu vị và dùng cả phần nước và phần rắn.
7. Trị tiểu buốt, tiểu rắt: Sắc 30g rễ quất và 15g đường phèn để uống như trà hàng ngày.
8. Điều trị viêm âm đạo và đau sưng: Sắc 60g rễ quất, 15g chỉ xác (hoặc có thể thay thế bằng vỏ quả chanh hoặc vỏ quýt) và 30g hạt thì là. Thêm một ít rượu và uống 3 lần mỗi ngày.
9. Điều trị sự sa tử cung ở phụ nữ: Hầm 90g rễ quất, 30g hoàng tinh sống và 60g rễ cây thìa là với một dạ dày lợn, sử dụng hỗn hợp nửa nước nửa rượu. Chia thành hai phần và dùng trong ngày.
