Làm mai
Trong số 4 cái ngu, làm mai được xếp lên hàng đầu. Các cụ cho rằng làm mai là điều không nên làm. Làm mai tức là đi mai mối cho người khác nhưng không phải kiểu làm dịch vụ lấy tiền mà là chủ động thấy ai hợp thì giới thiệu cho người thân quen.
Nếu họ nên chồng nên vợ, ấm êm, thuận hòa thì chẳng sao, nhưng có va chạm, sứt mẻ thì cứ ghè đầu ông mai, bà mối ra để trách mắng. Cũng có thể hiểu trường hợp này là một kiểu "làm ơn mắc oán", thế nên dại nhất là đi làm mai cho người khác.
Nhận nợ
Nhận nợ cũng là một lỗi ngu mà các cụ khuyên chúng ta nên tránh. Nếu mở rộng ra thì có thể hiểu là việc tự nhận rắc rối của người khác cho bản thân mình. Tất nhiên, nếu đối phương sau đó trả ơn lại cho mình thì tình cảm càng thêm thắm thiết. Ngược lại, nếu họ mặc kệ cho mình "đổ vỏ" thì vừa mất tiền, mất việc lại mất cả bạn bè.
Người đòi nợ đòi mãi không được thì họ oán bạn, mà người vay nợ bị đòi riết quá thì lại trách bạn sao không nói giúp cho họ. Lúc này bạn giúp bên này thì mất lòng bên kia, mà không giúp ai cả thì mất lòng cả hai. Đồng tiền vốn chẳng quan trọng, nhưng tự nhiên vì mấy đồng vặt mà anh em bạn bè nhìn nhau, mất hết tình cảm bấy lâu nay vun đắp.
Nói rộng ra, nhận nợ không chỉ gói gọn trong việc tiền bạc mà đôi khi còn bao hàm cả việc bạn lấy uy tín, danh dự của mình ra để bảo đảm cho người khác. Cuối cùng thì việc thành công, bạn không chắc đã được gì nhưng nếu việc đổ bể, thất bại, bạn mất hết cả danh dự, uy tín, chẳng ai muốn hợp tác làm ăn với bạn.
Gác cu
Đây là một trong những trò chơi rất cổ của người xưa. Khi bẫy chim cu, họ phải làm dùng 1 con cu trống để dụ chim cu đến rồi giật bẫy để bắt. Trước khi đi bẫy chim cu, người “gác cu” phải tốn khá nhiều công sức và thời gian để chọn, nuôi và thuần dưỡng được 1 con chim mồi của mình để làm mồi bẫy con chim khác.
Vất vả nuôi cu như vậy, mà nếu không cẩn thận thì chim sẽ “sổ lồng” và bay mất. Trước cái tính vô ơn, bạc nghĩa của chim cu khiến người nuôi bị mang tiếng là “ngu”.
Cầm chầu
Việc cầm chầu là một hoạt động đặc trưng trong ca trù hoặc hát ả đào, khi người thính giả được tham gia một cách trực tiếp vào canh hát. Tức là ngồi trước cái trống chầu, đánh trống để khen chê đào kép trong đêm hát bội – một thú chơi tốn tiền.
Người cầm chầu xưa thường không phải là thành viên trong đoàn hát mà là người nghe có hiểu biết về lĩnh vực này do làng chọn. Anh ta tham gia canh hát với tư cách một thính giả đặc biệt, sử dụng trống để chấm câu sau mỗi câu hát, khổ đàn, và cũng để khen – chê ca nương, kép đàn.
Ngu nào là lớn nhất trong 4 cái ngu?
“Làm mai” được xếp lên đầu tiên, được coi là cái ngu lớn nhất, có nghĩa là người nào làm “nghiệp vụ” này được xem là người ngu nhất. Ấy vậy mà từ ngàn xưa, việc làm mai mối trong hôn nhân được coi là một nghề, người làm mai mối được coi là người quan trọng giúp nối kết hai gia đình, hai đối tượng nam nữ lại để tiến đến hôn nhân.
Tiếng Hoa gọi người làm mai là băng nhân; tiếng Pháp gọi là Entremetteur. Nói theo ngôn ngữ hiện nay, làm mai cũng là một nghề cò – cò hôn nhân.
Người mai mối thấy trai chưa vợ, gái chưa chồng có thể giới thiệu cho nhau nên sớm nên duyên. Rồi lễ cưới cũng diễn ra và người mai mối trở thành một nhân vật… siêu chủ lễ. Ông (bà) mai mối sẽ chuẩn bị sẵn một cái miệng để ăn nói cho thật có duyên, một cái bụng thật tốt để ăn tiệc cưới của cả hai bên. Dâu rể, nhà trai nhà gái có khi không dám cười nhưng người mai mối có quyền mở hết khẩu độ cười ha hả.
Tuy nhiên, trong cuộc sống có những lứa đôi “trục trặc”. Lứa đôi ăn ở không hợp tính nhau; anh chồng vũ phu hay đánh vợ; chị vợ chỉ đợi chồng đi vắng là đi đánh bài; nhà dột cột xiêu; chuồng heo sụp đổ. Lứa đôi bắt đầu gấu ó nhau, người này chửi người kia, anh chồng chửi tới gia đình bên vợ, chị vợ chửi qua gia đình bên chồng.
Thế nhưng, đối tượng tốt nhất để họ phát tiết cơn nóng giận là… người làm mai mối. Họ đem ông (bà) mai ra chửi xối xả, thậm chí đến trước nhà mà phóng thanh. Câu cú, văn chương cứ tuôn ra ào ào như nước lũ mà chữ nghĩa thì ít thấy trong từ điển tiếng Việt của chúng ta.
Đại để, cả chồng và vợ đều có quyền lên án ông (bà) mai ăn nói lật lọng; con người tệ hại, bất nhơn sát đức như vậy mà cứ xúi giục họ lấy làm chồng (làm vợ) để đời họ đau khổ, tủi nhục, ngóc đầu không nổi. Đôi bên gia đình đau xót vì nhân duyên của con mình lỡ dở, cũng lên tiếng thóa mạ ông (bà) mai mối làm mai chẳng ra gì. Tiếng lành đồn xa nhưng tiếng dữ đồn ba ngày đường; nghiệp vụ mai mối nát bét năm bảy tầng, uy tín làm mai bị tổn thương nghiêm trọng.
Tóm lại, nghiệp vụ mai mối dù chỉ tốn một ít nước bọt nhưng công sức thì có vẻ nhiều, phần “thù lao” chẳng được bao nhiêu và lắm trường hợp bị chửi xối xả, bị cả dâu rể và gia đình đôi bên “ném đá” đến hoa lá tả tơi. Vì vậy, cha ông ta mới xếp cái ngu làm mai lên đứng đầu 4 cái ngu của thiên hạ.
