Khả năng nuốt – “chỉ số sức khỏe” không thể bỏ qua
Hàng ngày, chúng ta nuốt vô thức hàng trăm lần mà chẳng mấy khi để ý. Thế nhưng ít ai biết, hành động tưởng như đơn giản này lại đòi hỏi sự phối hợp của hơn 50 nhóm cơ và dây thần kinh.
Chỉ cần một "trục trặc nhỏ" ở thực quản, hệ thần kinh trung ương hay não bộ điều khiển vận động, khả năng nuốt có thể bị ảnh hưởng đáng kể.
Tình trạng khó nuốt – còn gọi là dysphagia – không chỉ gây bất tiện mà còn là dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiều bệnh lý nguy hiểm như ung thư thực quản, đột quỵ, Alzheimer, Parkinson hoặc các rối loạn thần kinh khác.
Một cách đơn giản để tự kiểm tra khả năng nuốt tại nhà là thực hiện bài test RSST (Repeated Saliva Swallowing Test) – đang được nhiều bác sĩ khuyến khích sử dụng như một bước tầm soát ban đầu.
Cách thực hiện bài kiểm tra nuốt nước bọt 30 giây (RSST):
Ngồi thẳng, thư giãn, không ăn uống gì.
Hít một hơi sâu rồi thả lỏng cơ thể.
Trong 30 giây, cố gắng nuốt nước bọt càng nhiều lần càng tốt (không dùng nước hay thức ăn).
Đếm số lần nuốt được.
So sánh với mức trung bình theo độ tuổi:
20–39 tuổi: khoảng 8,5 lần
40–49 tuổi: khoảng 8 lần
50–59 tuổi: khoảng 7 lần
60–69 tuổi: khoảng 6,7 lần
70–79 tuổi: khoảng 6 lần
80 tuổi trở lên: khoảng 4,3 lần
Nếu số lần nuốt của bạn thấp hơn đáng kể so với mức tương ứng với độ tuổi, đây có thể là dấu hiệu sớm cần theo dõi kỹ và nên đi khám để được chẩn đoán chuyên sâu.
Cơ sở khoa học của bài kiểm tra này
RSST không phải là mẹo dân gian, mà được chứng minh hiệu quả qua nghiên cứu đăng trên tạp chí Dysphagia của nhóm bác sĩ tại Trung tâm Y tế Sheba (Israel). Nghiên cứu tiến hành trên 200 người khỏe mạnh, ở nhiều nhóm tuổi khác nhau nhằm xác lập chỉ số chuẩn cho khả năng nuốt nước bọt trong 30 giây.
Kết quả cho thấy khả năng nuốt giảm theo tuổi, và nam giới thường có số lần nuốt cao hơn phụ nữ, có thể do sự khác biệt về cấu trúc sinh học vùng cổ - họng.
Trước đây, mức chuẩn RSST thường được mặc định là 3 lần nuốt/30 giây, áp dụng cho mọi độ tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu, ngưỡng này quá chung chung, có thể bỏ sót những dấu hiệu ban đầu ở người cao tuổi hoặc bệnh nhẹ.
“Khả năng nuốt là một chỉ số sinh lý rất quan trọng nhưng lại thường bị xem nhẹ. Việc thiết lập ngưỡng đánh giá riêng theo từng độ tuổi sẽ giúp phát hiện sớm hơn các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh và ung thư vùng đầu - cổ”,— PGS.TS Ilana Shemesh, Trưởng nhóm nghiên cứu.
Khó nuốt – không chỉ là vấn đề của người già
Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng khó nuốt là biểu hiện bình thường của tuổi già. Tuy nhiên, theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS), tình trạng này có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, kể cả người trẻ, và xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như:
Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản kéo dài.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc như thuốc an thần hoặc thuốc điều trị rối loạn tâm thần.
Dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ như sứt môi, hở hàm ếch.
Các tổn thương thần kinh hoặc chấn thương não.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và các vấn đề hô hấp khác.
Tại Việt Nam, mỗi năm có hàng nghìn ca ung thư thực quản và thanh quản được phát hiện. Đáng tiếc, không ít người đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, chỉ vì đã bỏ qua những dấu hiệu “nhỏ” như cảm giác nuốt nghẹn, nuốt vướng, hay nghẹn khi ăn.
Thực tế, một hành động đơn giản như nuốt nước bọt, nếu được theo dõi đúng cách, có thể trở thành công cụ sàng lọc sớm, giúp phát hiện bất thường ngay từ giai đoạn đầu. Với các loại ung thư liên quan đến thực quản và thanh quản, phát hiện sớm chính là yếu tố quyết định khả năng sống còn.
Hãy dành 30 giây mỗi vài tuần để thực hiện bài kiểm tra đơn giản này cho bản thân và người thân – đặc biệt là người lớn tuổi, người từng bị đột quỵ, hoặc đang sống chung với bệnh lý về tiêu hóa, hô hấp. Một chút để ý hôm nay có thể tạo nên khác biệt lớn cho sức khỏe ngày mai.
