Trong tình trạng biến thể Delta còn đang càn quét và có dấu hiệu bùng phát trở lại, thì sự xuất hiện của Omicron lại trở thành một điều tồi tệ nhất, khiến cả thế giới phải lo ngay. Đặc biệt là ở khả năng lây nhiễm cũng như lẩn tránh miễn dịch từ vắc xin tốt hơn so với các biến chủng hiện nay.
Vậy siêu biến thể Omicron tác động thế nào với những người đã tiêm đủ 2 mũi vắc xin?
Vắc xin sẽ có tác dụng?
Lấy ví dụ tại Anh. Hiện tại, toàn bộ các vắc xin được cấp phép tại đây hoạt động bằng cách "huấn luyện" cho hệ miễn dịch chống lại các gai protein - cấu trúc được virus corona gây bệnh Covid-19 sử dụng để xâm nhập vào tế bào, mà cụ thể là gắn với thụ thể ACE2.
Biến thể Omicron sở hữu tới hơn 30 đột biến ở gai protein, trong đó có 10 đột biến liên quan đến cái gọi là RBD (tạm dịch: liên kết thụ thể) - một khu vực đặc biệt cho phép virus bám vào thụ thể tế bào. Để so sánh, Delta chỉ có 2 đột biến ở RBD thôi.
Tuy nhiên ngay cả với ngần ấy thay đổi, vẫn sẽ có những khu vực mà kháng thể và tế bào T (lympho T - tế bào tạo miễn dịch) có thể phản ứng.
"Nếu nhìn vào tổng thể các đột biến, bức tranh trông rất kinh khủng, giống như toàn bộ những kháng thể quan trọng nhất đều trở nên vô dụng," - Danny Altmann, giáo sư miễn dịch học từ ĐH Imperial College London.
"Tuy nhiên, các thông tin có được từ Nam Phi cho thấy tình hình không đến mức quá nghiêm trọng. Những người được đưa tới bệnh viện chủ yếu đều chưa tiêm chủng, nên có lẽ vắc xin vẫn đang bảo vệ tốt."
Chưa kể tế bào T còn có chức năng huấn luyện tế bào sản sinh kháng thể trước các rủi ro mà nó phải đối mặt.
"Chúng tôi (các nhà khoa học) đều cho rằng tế bào T có thể nhận ra sự khác biệt giữa các biến chủng, và nó sẽ cho bạn sự bảo vệ nhất định," - Altmann bổ sung.
Vắc xin vẫn bảo vệ được, nhưng ở mức độ nào?
Thực tế cho thấy, những người đã tiêm chủng 2 mũi vẫn có thể nhiễm biến thể Delta, dù tỉ lệ thấp hơn 3 lần so với những người chưa tiêm. Ngoài ra, người đã tiêm chủng giảm được nguy cơ tử vong tới 9 lần nếu chẳng may nhiễm bệnh.
Theo Giáo sư Paul Morgan, nhà miễn dịch học từ ĐH Cardiff (Anh), điều này có thể cũng sẽ đúng với Omicron. "Tôi nghĩ nó (mức độ bảo vệ) chỉ giảm đi, thay vì mất đi hoàn toàn."
"Virus sẽ không thể loại bỏ toàn bộ các biểu mô trên bề mặt, vì nếu làm vậy các gai protein sẽ không thể hoạt động được nữa. Nghĩa là dù kháng thể và tế bào T từng chống lại các biến chủng trước kia có khả năng không hiệu quả, sẽ vẫn còn một phần nào đó có tác dụng."
Cũng theo Morgan, việc tăng cường miễn dịch cho cộng đồng bằng mũi tiêm thứ 3 sẽ là một nước đi tốt. "Dù phân nửa, thậm chí là 2/3 miễn dịch không còn tác dụng, bạn vẫn sẽ còn lại một ít kháng thể. Và việc bổ sung thêm đương nhiên là tốt hơn."
Với những người đã tiêm chủng 2 mũi rồi nhiễm Delta, viễn cảnh với họ có phần tươi sáng hơn. "Nhóm này sẽ sở hữu một hệ miễn dịch rất rộng, đủ để xử lý phần lớn các biến chủng mới," - trích lời David Matthews, giáo sư virus học từ ĐH Bristol (Anh).
Nguyên nhân là bởi những người này đã tiếp xúc với virus và các gai protein từ cả Delta (qua lây nhiễm) lẫn chủng gốc từ Vũ Hán (qua vắc xin). "Có nghĩa là bạn đã có kháng thể cho cả chủng gốc lẫn chủng mới, cùng lượng tế bào T phủ rộng.
Nỗi lo lớn nhất sẽ dành cho những người đến nay vẫn chưa chịu tiêm chủng. "Đúng vậy, biến thể mới có khả năng sẽ lây nhiễm mạnh hơn cả Delta. Viễn cảnh xảy ra là nó sẽ tìm được những người chưa tiêm chủng nhanh hơn và đẩy họ vào bệnh viện, qua đó làm tăng áp lực cho hệ thống y tế," - Matthews nhận xét. "Điều này có thể dẫn đến một lệnh phong tỏa mới, trong trường hợp số ca nhập viện vượt quá ngưỡng đáp ứng của hệ thống y tế."
Viễn cảnh tích cực
Trong tình cảnh này, các chuyên gia cho biết vẫn sẽ có những mặt tích cực để con người hy vọng. Đầu tiên là việc chúng ta vẫn chưa biết khả năng thực sự của biến thể Omicron trước cộng đồng có độ phủ vắc xin rộng.
"Rất có khả năng những người đã tiêm đủ 2 mũi, thậm chí là 3 mũi vắc xin hiện hành được bảo vệ trước nó," - Tiến sĩ Peter English, cố vấn dịch bệnh đã về hưu cho hay. "Nhưng cũng có thể các vắc xin hiện nay chẳng làm được gì trước Omicron cả. Chúng ta chưa có đủ thông tin để biết được chuyện này."
Một lý do nữa là sự tồn tại của thuốc kháng virus - như molnupiravir, được cho là sẽ vẫn phản ứng tốt với biến thể Omicron. Tại Anh, gần 500 ngàn liều thuốc này sẽ được phân phát cho bệnh nhân Covid cao tuổi, và những người đang có hệ miễn dịch yếu. Ngoài ra, những phương pháp điều trị hiện hành như dexamethasone nhiều khả năng vẫn sẽ hiệu quả, vì nó nhắm vào phản ứng của cơ thể thay vì tấn công trực tiếp vào virus.
Và cuối cùng, khả năng biến chuyển và đáp ứng của các loại vắc xin hiện nay cũng là rất nhanh nhờ vào công nghệ mới, nếu như thực sự Omicron có thể né tránh được hoàn toàn miễn dịch từ vắc xin.
"Công nghệ mARN và vắc xin vector định hướng cho phép sửa đổi vắc xin rất nhanh để đáp ứng với biến thể mới. Nghĩa là sẽ có vắc xin mới được tạo ra rất nhanh để dành riêng cho nó, có khi chỉ trong vòng vài tháng."
Không thể chối bỏ được việc Omicron đang là một thách thức lớn trên con đường thoát khỏi đại dịch của nhân loại. Nhưng dựa trên những gì chúng ta biết, nó khó lòng đưa thế giới trở về thời kỳ giống như cách đây 1 năm. Quan trọng hơn, càng nhiều người tiêm chủng, khả năng thoát khỏi đại dịch sẽ càng hiện rõ.
