Người xưa có một câu liên quan mật thiết đến người già là: “50 không xây nhà, 60 không trồng cây, 70 không may áo”, suy cho cùng cũng có lý. Lý do là gì?
50 không xây nhà
Câu nói này xuất phát từ câu nói của Khổng Tử, cụ thể nhà hiền triết từng nói: “Ta quyết chí học năm 15 tuổi, hiên ngang tuổi 30, chẳng nghi ngờ gì năm 40 tuổi, và biết thiên chức khi 50 tuổi.” Từ xa xưa cha ông đã quan niệm, năm mươi tuổi chính là cái tuổi “biết mệnh trời”, nghĩa là lúc này con người ta đã tích luỹ đủ vốn sống, ý thức được cái gì có thể làm được và không.
Đối với người Việt, từ xa xưa đã có quan niệm trong đời người sẽ có ba việc lớn là làm nhà, dựng vợ, gả chồng. Ở thời xa xưa xây dựng một ngôi nhà là điều không dễ dàng sẽ tốn kém rất nhiều về tiền bạc, lẫn sức khỏe con người. Vào thời xưa do điều kiện kinh tế và công nghệ còn thiếu thốn nên một thanh niên khi còn độ tuổi sung sức cũng phải mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để hoàn thành một căn nhà. Huống hồ gì một cụ già đã hơn 50 tuổi.
Hơn nữa, trong thời xưa do điều kiện mọi thứ còn khó khăn nên chỉ 50 tuổi đã được xem là già. Vì vậy, cổ nhân thường nói "50 không xây nhà" là vì vậy. Thậm chí đến bây giờ người 50 tuổi cũng không nên xây nhà. Nếu bạn nhìn thấy hoặc nghe nói về một ngôi nhà được xây dựng bởi người 50 tuổi, đó là một điều đáng buồn. Vì sao lại như vậy?
Đầu tiên, nếu đến độ tuổi này mà bản thân vẫn phải làm việc vất vả thì rất có thể gia đình không có con cái và không có ai đỡ đần. Trong khi đó người xưa lại rất coi trọng văn hóa hiếu thảo, nên việc một người về già không có con cái chăm lo là điều không thể chấp nhận.
Bên cạnh đó, còn có 1 lý do khác đó là do chiến tranh hoặc do điều kiện sống kém nên ngày xưa tuổi thọ của con người thường ngắn. Vì vậy, khi đã bước sang tuổi 50 được xem là đã "một chân vào quan tài". Do đó, nếu lúc này sửa nhà thì khả năng cao là chủ nhân sẽ mất trước khi hưởng được thành quả.
Hơn nữa, ngôi nhà khi đó để lại cho con cái cũng rất có khả năng trở thành ngòi nổ cho cuộc đấu đá nội bộ, tranh giành tài sản cha mẹ để lại. Chính vì thế người xưa không muốn xây nhà sau 50 tuổi.
Nghĩa là hàm ý của câu 50 tuổi không xây nhà có thể hiểu chính là đại diện cho ước vọng của mọi người về những năm tháng sau này được hưởng cuộc sống nhàn hạ, có con cháu đỡ đần và không có tranh chấp.
60 không trồng cây
Câu này có ý nghĩa tương đồng với ý “50 không xây nhà” nghĩa là khi đã ở độ tuổi lục tuần, có nhiều việc làm quá sức sẽ không tốt nhưng vì người cao tuổi xương cốt đã không còn chắc khỏe. Chính vì vậy không nên làm việc nặng trong đó có việc trồng cây.
Nếu chẳng may gặp tai nạn vì trồng cây, thì cũng gây phiền phức cho con trai và con gái. Cuối cùng việc tốt không xong, lại còn chuốc họa vào thân. Đây chẳng phải là “lấy nước bằng thúng tre”, sao phải bận tâm?
Do vậy, người xưa khuyên rằng khi đã qua tuổi 60, mọi người nên lựa chọn những hoạt động phù hợp với sức khỏe, không nên quá tham công tiếc việc để tránh gặp phải những tai nạn đáng tiếc.
Ngoài ra trồng cây cần thời gian rất lâu để thu về trái ngọt. Ở độ tuổi 60, nếu đi trồng cây có thể chủ nhân chẳng chờ nổi đến ngày chứng kiến thành quả của mình nên mới có câu nói này.
70 không may quần áo
Theo lời lão sư Khổng Tử, ở tuổi 70, bạn nên “làm những gì bạn muốn và đừng vượt quá quy tắc”. Vì ngày xưa tuổi thọ con người không cao, do đó những người ở độ tuổi 70 không có nhiều, những ai may mắn sống qua tuổi này đã được xem là thượng thọ. Do đó tốt hơn hết khi đã ở tuổi này, nên tận hưởng cuộc sống thanh nhàn thay vì dành thời gian may vá.
Hơn nữa, nhiều người cao tuổi nhìn chung mắt mờ, việc dùng kim chỉ cũng sẽ khó khăn hơn. Việc ngồi may vá cũng tốn khá nhiều thời gian và phải ngồi trong thời gian dài. Điều này đối với một người trên 70 tuổi quả thực không hề dễ dàng. Do vậy, lời khuyên 70 không may quần áo là muốn người có tuổi được nghỉ ngơi, an hưởng tuổi già.
Ngoài ra còn có 1 lý giải khác đó là câu này ngụ ý ông bà, cha mẹ không muốn may quần áo mới, mà để dành tiền cho con cháu vì không muốn con cháu vất vả.
Ngày nay, câu nói “50 không xây nhà, 60 không trồng cây, 70 không may áo” đã không còn đúng nữa với cuộc sống hiện đại khi con người có sự tự chủ trong cuộc sống dù ở bất kỳ lứa tuổi nào. Y khoa phát triễn đã giúp con người sống thọ hơn, thậm chí 50 tuổi mới lập nghiệp mà vẫn thành công, 70-80 vẫn có thể lao động sung sức.
Tuy nhiên, về ngụ ý sâu xa của câu thành ngữ trên, con người hiện đại vẫn có thể áp dụng. Đó chính là lối sống cân bằng, tự ý thức được khả năng của bản thân và làm việc dựa vào thể lực của mình, biết nghĩ trước nghĩ sau và tránh những việc tốn công vô ích.
