Khoảng 3 giờ sáng, bà Lý (45 tuổi) bất ngờ cảm thấy tê nửa người bên trái, nói khó khăn. Ban đầu, gia đình nghĩ bà chỉ bị tê do nằm sai tư thế. Nhưng chỉ sau 10 phút, bà đã không thể đứng dậy. Khi được đưa đi cấp cứu, bác sĩ xác định bà bị nhồi máu não cấp. Nhờ can thiệp kịp thời, bà giữ được mạng sống nhưng vĩnh viễn mất khả năng vận động bàn tay phải.
Thống kê cho thấy, trên phạm vi toàn cầu, bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu. Tuy nhiên, tại khoảng 40% quốc gia, trong đó có Việt Nam và Trung Quốc, đột quỵ lại vượt lên dẫn đầu, thậm chí cao hơn cả bệnh tim mạch.
PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng – Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, Trưởng khoa Bệnh lý mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115 – cho biết: trên bản đồ đột quỵ thế giới, Việt Nam nằm trong nhóm “đỏ đậm” với nguy cơ cao nhất, tỷ lệ hơn 218/100.000 dân. Điều này đồng nghĩa, với dân số 100 triệu người, Việt Nam ghi nhận trên 200.000 ca đột quỵ mỗi năm.
Thời gian chính là sự sống! Mỗi phút chậm trễ khi đột quỵ xảy ra, não bộ sẽ mất đi khoảng 1,9 triệu tế bào thần kinh.
Đột quỵ xuất hiện khi mạch máu não bị tắc nghẽn (thiếu máu não – chiếm 85%) hoặc vỡ (xuất huyết não). Khi đó, các tế bào thần kinh nhanh chóng chết đi do thiếu oxy nuôi dưỡng.
Thời gian vàng cấp cứu đột quỵ
4,5 giờ đầu: Có thể dùng thuốc tiêu sợi huyết tĩnh mạch. Mỗi phút cấp cứu sớm, người bệnh có thêm 1,9 ngày sống khỏe mạnh.
Trong 6 giờ: Có thể can thiệp lấy huyết khối qua đường động mạch.
Sau 6 giờ: Tổn thương não gần như không thể phục hồi, nguy cơ tử vong hoặc tàn phế rất cao.
Các chuyên gia cảnh báo: “Phát hiện càng sớm, cơ hội sống càng nhiều. Thời gian chính là sự sống!”
Nhận biết đột quỵ nhanh trong 30 giây: Quy tắc BEFAST
B – Balance (Thăng bằng): Đi đứng loạng choạng, dễ ngã.
E – Eyes (Mắt): Mờ mắt, nhìn đôi, mất thị lực thoáng qua.
F – Face (Mặt): Cười méo, lệch miệng, khó thổi phồng má.
A – Arms (Tay): Một bên tay yếu, nâng không nổi.
S – Speech (Ngôn ngữ): Nói lắp, khó hiểu, hoặc không hiểu lời người khác.
T – Time (Thời gian): Gọi ngay 115, ghi nhớ thời điểm xuất hiện triệu chứng.
Lưu ý: Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) có thể chỉ kéo dài 10-20 phút rồi tự hết, nhưng nguy cơ đột quỵ thật sự trong 48 giờ sau đó lên tới 10% – tuyệt đối không được chủ quan.
Đột quỵ ngày càng trẻ hóa: Thủ phạm quen thuộc
Thức khuya: Ngủ dưới 6 giờ/đêm, nguy cơ đột quỵ tăng 4,5 lần.
Ngồi lâu: Trên 8 giờ/ngày dễ hình thành huyết khối tĩnh mạch.
Ăn mặn, nhiều dầu mỡ: Gây tăng huyết áp, xơ vữa động mạch.
Nguy cơ cao ở phụ nữ mang thai bị cao huyết áp, người dùng thuốc tránh thai lâu dài, dân văn phòng ít vận động, game thủ thức đêm.
Phòng ngừa: Bảo dưỡng mạch máu mỗi ngày
Ăn nhạt (dưới 5g muối/ngày), ít dầu mỡ, nhiều cá và rau xanh.
Tập luyện ít nhất 150 phút/tuần, hạn chế ngồi lâu.
Nói không với thuốc lá, rượu bia.
Người có bệnh nền (tăng huyết áp, tiểu đường, mỡ máu, rung nhĩ) cần uống thuốc đều đặn theo chỉ định bác sĩ.
Điều trị cấp cứu: Cuộc đua với tử thần
Nhồi máu não: Dùng thuốc tiêu sợi huyết trong 4,5 giờ đầu, lấy huyết khối trong 6-24 giờ.
Xuất huyết não: Phẫu thuật lấy máu tụ, kiểm soát huyết áp, ngăn chảy máu tái phát.
Mỗi phút trôi qua, não mất 1,9 triệu tế bào. Đột quỵ không còn là bệnh của tuổi già – ngay từ tuổi 20, mạch máu đã bắt đầu lão hóa; ở tuổi 30, thói quen xấu có thể biến thành “quả bom hẹn giờ” trong cơ thể.
