Trong mâm cơm Việt, cá luôn chiếm một vị trí đặc biệt. Chẳng cần cầu kỳ, chỉ một nồi cá kho tộ dậy mùi tiêu, một đĩa cá diêu hồng chiên vàng giòn hay bát riêu cá chép nóng hổi cũng đủ khiến bữa cơm gia đình trở nên ấm cúng, ngon miệng. Cá giàu đạm, ít chất béo và cung cấp nhiều axit béo omega-3 tốt cho tim mạch, trí não. Nhưng điều mà ít người nghĩ đến là không phải loại cá nào cũng nên ăn thường xuyên. Có những loại cá tuy ngon miệng, bổ dưỡng nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ “ngấm” vào cơ thể lượng lớn thuốc kháng sinh hoặc kim loại nặng.
Cá biển lớn – hàm lượng thủy ngân cao, nguy cơ ảnh hưởng thần kinh
Trong số những loại hải sản được nhiều người ưa chuộng, cá ngừ đại dương, cá kiếm hay cá mập thường được ca ngợi vì chứa nhiều dưỡng chất quý. Tuy nhiên, đây cũng là nhóm cá dễ tích tụ thủy ngân và kim loại nặng nhất.
Nguyên nhân nằm ở đặc điểm sinh học: những loài cá này nằm ở đỉnh chuỗi thức ăn, sống lâu năm và săn mồi bằng các loài cá nhỏ hơn. Trải qua thời gian dài, chúng hấp thụ và giữ lại lượng thủy ngân trong cơ thể, dẫn đến hàm lượng cao gấp nhiều lần so với các loài cá khác.
Nếu ăn nhiều cá biển lớn, nguy cơ nhiễm độc thủy ngân hoàn toàn có thể xảy ra. Thủy ngân có thể gây tổn thương thần kinh, làm giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ, thậm chí ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ ở trẻ em. Đối với phụ nữ mang thai, việc tiêu thụ thường xuyên các loại cá này còn có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
Điều đó không có nghĩa là phải loại bỏ hoàn toàn cá biển lớn ra khỏi thực đơn. Nhưng hãy nhớ rằng chúng chỉ nên xuất hiện thỉnh thoảng, ăn với lượng nhỏ và thay thế bằng nhiều nguồn hải sản khác nhau để cân bằng dinh dưỡng.
Cá nuôi tăng trưởng nhanh – nhiều kháng sinh tiềm ẩn
Ngoài thủy sản đánh bắt tự nhiên, cá nuôi cũng là lựa chọn quen thuộc của nhiều gia đình vì giá cả phải chăng. Tuy vậy, trong thực tế, một số loại cá nuôi công nghiệp được cho ăn thức ăn tăng trưởng hoặc sử dụng kháng sinh để chống bệnh. Kết quả là chỉ trong vài tháng, cá đã có thể đạt trọng lượng lớn để xuất bán.
Nghe qua có vẻ thuận lợi, nhưng tốc độ phát triển bất thường ấy thường đi kèm với rủi ro. Dư lượng kháng sinh tồn tại trong thịt cá có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm sức đề kháng nếu ăn nhiều. Chưa kể, nhiều ao nuôi có môi trường nước không đảm bảo, tầng đáy ao dễ tích tụ kim loại nặng, khiến cá cũng hấp thụ vào cơ thể.
Những con cá nuôi kiểu này thường có giá rẻ, thịt nhão, kém săn chắc, màu sắc nhợt nhạt. Người ăn lâu dài có thể gặp các vấn đề về gan, thận hoặc nguy cơ kháng kháng sinh.
Mẹo chọn cá tươi, sạch khi đi chợ
Không phải ai cũng phân biệt được cá an toàn bằng mắt thường, nhưng một vài mẹo nhỏ sau sẽ giúp giảm rủi ro khi chọn mua:
- Quan sát màu sắc: cá tươi thường có da bóng, mắt trong veo, thịt hồng hào. Ngược lại, cá kém chất lượng dễ có màu vàng úa, mắt đục hoặc thịt tái nhợt.
- Ngửi mùi: cá tươi chỉ có mùi tanh nhẹ đặc trưng. Nếu cá có mùi hắc, nồng hoặc lạ, đó có thể là dấu hiệu đã xử lý hóa chất.
- Kiểm tra độ đàn hồi: dùng tay ấn nhẹ vào thân cá, nếu thịt đàn hồi, bật trở lại nhanh thì cá còn tươi. Thịt nhão, để lại vết lõm lâu là cá đã ươn.
Ngoài ra, nên mua ở các cửa hàng uy tín, chợ quen thuộc hoặc siêu thị có nguồn gốc rõ ràng để hạn chế rủi ro.
Ăn cá thế nào để vừa ngon vừa khỏe
Cá là thực phẩm tốt, nhưng “ăn đúng cách” mới là điều quan trọng. Một số gợi ý nhỏ giúp bữa cơm gia đình vừa ngon vừa an toàn:
- Ăn với lượng hợp lý: mỗi tuần nên ăn từ 2–3 bữa cá, mỗi bữa khoảng 100–150 gram. Không nên lạm dụng một loại cá mà nên thay đổi luân phiên.
- Kết hợp với rau củ quả: ăn cá cùng thực phẩm giàu vitamin C như cam, bông cải, cà chua giúp cơ thể đào thải độc tố hiệu quả hơn.
- Chế biến lành mạnh: hấp, nấu canh hoặc kho sẽ giữ lại dưỡng chất tốt hơn chiên rán nhiều dầu mỡ.
- Ưu tiên cá nhỏ và cá đồng: cá rô, cá chép, cá trê hoặc các loại cá nước ngọt nuôi trong môi trường an toàn thường ít nguy cơ tích tụ kim loại nặng hơn.
Kết lời
Cá là món ăn tuyệt vời mà thiên nhiên ban tặng, vừa ngon vừa giàu dinh dưỡng. Thế nhưng, ăn cá thế nào để cơ thể khỏe mạnh mới là điều quan trọng. Tránh lạm dụng cá biển lớn chứa nhiều thủy ngân, hạn chế các loại cá nuôi tăng trưởng nhanh và biết cách chọn lựa khéo léo sẽ giúp bữa cơm gia đình không chỉ ngon miệng mà còn trọn vẹn an toàn.
Hãy biến thói quen ăn cá thành niềm vui, chứ không phải nỗi lo. Bởi chỉ cần một chút tinh ý và sự chọn lựa đúng đắn, chúng ta hoàn toàn có thể tận hưởng trọn vẹn những lợi ích tuyệt vời mà cá mang lại.
