Loài cá đang được nhắc đến ở đây là cá sọc dưa, có tên khoa học là Probarbus Jullieni. Đây là một loài cá nổi tiếng khắp vùng Đông Nam Á, thân của chúng có nhiều vảy cứng, gần giống như vảy cá chép. Một điểm rất dễ nhận biết là cá có 5-7 chiếc sọc màu nâu sẫm chạy dọc theo 2 bên thân từ đầu đến đuôi. Cá dài gần 2m, cân nặng lên tới 70kg và có thể sống tới 50 năm.
Loài cá sọc dưa được tìm thấy ở lưu vực các con sông của Đông Nam Á như: Mê Kông, Ayeyarwady (Myanmar), Chao Phraya, Mae Klong (Thái Lan), Prahang và hạ lưu sông Perak (Malaysia). Hiện tại, hệ sinh thái của các con sông này có nhiều thay đổi do đập thủy điện được xây dựng với mật độ dày đặc. Chính vì vậy mà số lượng của loài cá này giảm sút mạnh.
Ở Việt Nam, cá sọc dưa chỉ còn nhiều ở sông Serepok (Đắc Lắc) – khu vực biến giới giữa Việt Nam và Lào. Cá sọc dưa thường có hai loại chính là cá vàng và cá đen. Trước đây chúng được coi là loài cá thơm ngon để “tiến vua” vì thế còn có tên đặc biệt là cá “tiến vua”.
Có nhiều người ví von tựa như thịt bò Kobe do trong thịt cá giữa những lớp thịt có lẫn những “dây” mỡ trắng ngần. Thực tế thì thịt cá sọc dưa dai và béo nên dân sành ăn thường chọn món lẩu chua cá sọc dưa để có thể cảm nhận hết hương vị và độ ngon của chúng.
Sau khi bị đánh bắt lên nhờ, cá sọc dưa chỉ có thể sống khoảng 10-15 phút. Vì vậy mà ngư dân phải đem cá ướp đá và cấp đông ngay để đảm bảo độ tươi ngon. Cá sọc dưa sau khi cấp đông có thể giữ nguyên hương vị đến 1,5 tháng, được đưa đi các nhà hàng cao cấp ở hai đầu đất nước với mức giá lên tới 690.000 đồng/kg.
Suốt nhiều thập kỷ ăn rong rêu mà lớn, uống nước nguồn đại ngàn mà trưởng thành nên cá sọc dưa ngày càng quý hiếm và được giới sành ăn tìm kiếm để “khai sáng” cho vị giác của mình.
Có nhiều món ngon được chế biến từ cá sọc dưa nhưng phổ biến nhất ở các nhà hàng là cá sọc dưa nướng than bọc lá chuối và lẩu chua cá sọc dưa. Mỗi nhà hàng lại có cho mình bí quyết chế biến riêng bằng những cái tên mĩ miều. Bản chất thịt cá đã hảo hạng nên nhúng vào nồi lẩu nghi ngút, thơm lừng cũng đã miệng lắm rồi.
Cá sọc dưa sơ chế sạch, cắt lát, xếp vào đĩa, có thể ướp với một chút tương ớt và gừng băm nhuyễn. Sau đó nhúng vào nồi lẩu chua, miếng cá chín vừa, giòn lại dai, ngậy bùi rất hấp dẫn.
