Loài côn trùng độc lạ này không chỉ gắn bó với bao thế hệ người dân ở vùng ven sông Hồng (Hà Nội) mà còn trở thành đặc sản thơm ngon, hấp dẫn thực khác.
Anh Đỗ Thanh (Thanh Trì, Hà Nội) cho biết con vật vờ sống ở đáy sông, chỉ ngoi lên mặt nước trong vài giờ để lột xác vào sáng sớm. Người dân có kinh nghiệm cho biết loài côn trùng này chỉ có từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch. Chúng thường xuất hiện khi thời tiết thay đổi, nhất là lúc đang nóng ẩm mà đổ mưa.
Theo quy luật, nếu ngày đầu tiên trong năm vật vờ nổi lên thì 7 ngày sau sẽ có tiếp. Lúc đó, người dân sống ven sông phải canh ngày, canh giờ, chờ vật vờ lên lột xác.
Anh Thanh cho biết thêm: “Con vật vờ chỉ xuất hiện vài tiếng, tầm từ 4-6h sáng rồi biến mất. Cả tháng có khi con vờ chỉ lên 1-2 lần. Sau hai lần lột xác, chúng sẽ đẻ trứng rồi chết. Trứng nở thành ấu trùng lại trở về đáy sông rồi tiếp tục chờ ngày được ngoi lên mặt nước lột xác”.
Tuy nhiên, không phải chỗ nào cũng xuất hiện con vờ mà chỉ ở ngã ba sông, nơi nhiều đất thịt để chúng làm tổ. Muốn bắt loài côn trùng này, người dân chài phải dậy từ 3 giờ sáng rồi dùng thuyền gắn vợt lưới bắt ở cửa sông Hồng. Việc “săn” con vờ không đơn giản vì phải canh thời tiết, con nước sao cho đúng vào ngày vờ lên một xác thì mang dụng cụ đi hớt.
Trước đây việc đánh bắt con vờ còn theo phương pháp thủ công, thô sơ bằng vợt chao. Nhưng vài năm trở lại đây khi con vờ trở thành đặc sản, có giá thành cao thì người dân dùng thuyền gắn máy và trang bị thêm phễu lưới. Làm cách này giúp họ thu hoạch con vờ nhanh và nhiều hơn, tránh để lâu vờ biến mất.
Vật vờ là loài côn trùng sống ở nơi đất thịt dưới đáy sông Hồng. Vòng đời của nó vỏn vẹn chỉ qua hai lần lột xác, kéo dài chừng 1 tiếng. Lần đầu là ấu trùng dưới đất ngoi lên mặt nước lột xác thành con vờ, bay vật vờ khoảng 15 phút rồi lại tiếp tục lột xác. Lúc đó, vờ nhẹ và bay nhanh.
Lúc này, người dân chài bắt đầu nhộn nhịp lái thuyền đi dọc khắp con sông, thấy chỗ nào có nhiều con vờ bay tà tà trên mặt nước thì vớt nhanh, dứt khoát. Thuyền chạy được một đoạn ngắn là phải kéo lưới lên ngay, vừa giảm sức nặng cho thuyền, vừa không làm vờ bị nát dưới nước. Công đoạn này đòi hỏi sự khéo léo, tránh làm ảnh hưởng chất lượng con vờ.
Tùy từng hôm mà vờ xuất hiện sớm hoặc muộn. Thường thì chúng xuất hiện nhiều vào lúc 5 giờ sáng, chỉ khoảng 10-15 phút là trắng xóa mặt sông. Lúc này người dân phải chạy thuyền thật nhanh mới kịp thu hoạch.
Anh Thanh cho biết, lúc cao điểm gia đình anh có thể vớt được 30-40kg vờ. Vờ sau khi đánh bắt được đem đãi sạch bên sông, loại bỏ phần xác mềm vừa lột xong. Vờ thu hoạch đến đâu bán hết đến đấy vì nhu cầu thưởng thức đặc sản độc lạ của thực khách Thủ đô tăng cao.
Thời điểm vờ vớt được nhiều thì giá thành vừa phải, khoảng 300.000 – 350.000 đồng/kg. Nhưng vào cuối mùa, số lượng thu hoạch được ít hơn giá vờ có thể lên tới hơn nửa triệu bạc, có khi không đủ bán.
Vài năm gần đây khẩu vị của thực khách đa dạng hơn nên vờ được chế biến thành nhiều món ăn lạ miệng như vờ chiên lá mắc mật, nộm vờ, vờ xào rau muống, lẩu vờ riêu cua,… nhưng ngon và phổ biến nhất vẫn là món vờ nấu cá nganh hay chả vờ.
