Chị Ngọc, một người bán hàng cho biết thạch mác púp là đặc sản phổ biến tại Trùng Khánh và được yêu thích ở Cao Bằng.
Chị nói: "Loại thạch này được chế biến từ hạt của quả mác púp, có hương vị thơm ngon, mát lạnh, rất phù hợp để giải nhiệt trong mùa hè. Nếu khách hàng không muốn mua thạch đã được làm sẵn, họ cũng có thể mua hạt về tự tạo ra món thạch tại nhà. Với chỉ khoảng một lạng hạt, có thể làm được nhiều phần thạch để cả gia đình cùng thưởng thức," chị Ngọc, người kinh doanh thạch và hạt mác púp tại một khu chợ chung cư ở Thanh Xuân, Hà Nội, chia sẻ.
Chị Ngọc nhấn mạnh rằng việc chế biến thạch mác púp không đòi hỏi nhiều sức lực nhưng cần sự tỉ mỉ. Để đạt được hương vị thơm ngon và kết cấu mềm mại, không bị nát, việc chọn lựa nguyên liệu tươi ngon và có nguồn gốc rõ ràng là rất quan trọng.
Thạch mác púp là đặc sản phổ biến tại Trùng Khánh, được làm từ hạt mác púp
Qua quan sát, có thể thấy hạt mác púp bé như hạt vừng và mang màu vàng nhạt. Chúng được bày bán trên các sàn giao dịch trực tuyến và tại chợ chung cư với giá khoảng 400.000 đồng/kg. Mặc dù giá cả không hề rẻ, nhưng do tính chất độc đáo và mới lạ của sản phẩm, đã có thời điểm người làm việc văn phòng đua nhau mua về như một cách giải nhiệt trong những ngày hè oi bức.
Chị Ngọc tiếp tục giải thích: "Quả mác púp phát triển tự nhiên trong tự nhiên và khi đến mùa, người dân sẽ đi vào rừng để thu hoạch. Mùa của quả mác púp thường bắt đầu từ tháng 7 đến tháng 8 âm lịch hàng năm. Khi thu hoạch, quả sẽ được rửa sạch, sau đó cắt ra để lấy phần hạt bên trong. Hạt của quả mác púp có hình dạng tương tự như quả sung, vì thế một số người có thể nhầm lẫn giữa hai loại," chị Ngọc chia sẻ thêm.
Chị Anh Dương, người bán hạt mác púp qua mạng ở Cao Bằng, chia sẻ những kinh nghiệm từ công việc kinh doanh của mình: "Trước kia, loại quả này không mấy người biết đến, tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, nó đã trở nên rất được ưa chuộng, đến nỗi hàng nhập về bán hết veo. Tôi thu mua quả từ người dân địa phương, họ hái trong rừng, sau đó tôi tự tách hạt, phơi khô và đóng gói cẩn thận trước khi gửi đi các tỉnh, đặc biệt là đến khách hàng ở Hà Nội.
Quả mác púp mọc hoang trong tự nhiên, mặc dù một số người đã cố gắng trồng nó trong vườn nhà nhưng chúng không thể sống lâu và thường chết đi, do đó số lượng không phải là dồi dào. Mỗi năm, tôi chỉ thu gom được khoảng vài chục kilogram hạt mác púp để bán."
Vài năm trở lại đây quả mác púp rất được ưa chuộng
Chị Dương cũng nhấn mạnh về việc bảo quản hạt: "Hạt này không chứa chất bảo quản, do đó mọi người cần chú ý đến cách bảo quản. Hạt nên được sử dụng ngay sau khi mua để tránh việc để ở nơi ẩm ướt, làm tăng nguy cơ hạt bị mốc và hỏng. Hơn nữa, với chỉ 100 gram hạt bạn có thể làm được từ 2 đến 3 lít thạch, nên không cần thiết phải mua quá nhiều một lần."
Chị Dương hướng dẫn cách chế biến thạch từ hạt mác púp như sau: Đầu tiên, cần chuẩn bị nước đã đun sôi để nguội và một túi vải sạch. Đổ nước vào một chậu rộng rãi, sau đó đặt hạt đã đo đúng lượng vào túi vải. Dùng tỷ lệ khoảng 100 gram hạt khô cho 1,2 đến 1,3 lít nước.
Bước tiếp theo, nhẹ nhàng vò hạt trong túi vải, làm việc này giúp chất nhầy màu trắng đục từ hạt tiết ra vào nước. Khi bề mặt nước bắt đầu có một lớp màu trắng đục phủ hầu như toàn bộ, thì ngưng quá trình vò. Chậu nước với hạt sẽ được để yên trong khoảng 1 đến 2 tiếng để thạch có thể đông cứng hoàn toàn. Sau đó có thể chuyển thạch vào tủ lạnh để bảo quản và dùng dần.
Chỉ 100g hạt có thể là được 2-3l thạch
Về cảm nhận hương vị, mỗi người có sở thích khác nhau: nếu thích vị ngọt, bạn có thể thêm đường vào nước khi đang vò hạt; còn nếu ưa chuộng vị thanh, thì có thể bỏ qua bước này. Tuy nhiên, lưu ý là nếu không thêm đường, thạch sẽ có vị hơi chua.
Cây mác púp, còn được biết đến với cái tên dân dã là bông cỏ, thường sinh trưởng bằng cách bám vào thân các loại cây lớn như cây gạo, cây sau và cây sung. Chúng tồn tại nhờ mối quan hệ cộng sinh và thường mọc trên các vách đá vôi, nơi chúng có thể phát triển mạnh mẽ. Quả của cây mác púp có hình dáng tròn đầy, kích thước cỡ quả chanh, bên trong có phần ruột giống quả sung, bọc ngoài là lớp vỏ dày và mượt. Trong quá khứ, loại quả này không được nhiều người biết đến và không phải là thực phẩm được ưa chuộng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, quả mác púp đã trở nên phổ biến và được coi là đặc sản nổi tiếng tại các thành phố lớn. Dù giá cả khá cao, nhưng hạt mác púp vẫn được nhiều người tìm kiếm để làm thức uống giải nhiệt.
